Aborcja w Polsce – w jakich sytuacjach jest możliwa?
W ciągu ostatnich kilku lat przerwanie ciąży na życzenie kobiety stało się w Polsce nielegalne. Co mówi o tym prawo, kiedy aborcja jest jeszcze dozwolona i jak sytuacja wygląda dziś, także dla ukraińskich kobiet w Polsce?
Krótka historia rozwoju prawa aborcyjnego w Polsce
Aborcja była w Polsce całkowicie zakazana do 1932 roku. Kodeks karny z 1932 roku dopuszczał aborcję ze względów medycznych oraz dla kobiet, które zaszły w ciążę w wyniku gwałtu. W 1958 roku Sejm zezwolił na aborcję kobietom żyjącym w „trudnych warunkach”, a nieco później rozszerzono to sformułowanie, zezwalając na aborcję „na żądanie”. Logiczną konsekwencją tego było aktywne praktykowanie aborcji. Po obaleniu komunizmu Polska stała się jednym z niewielu krajów na świecie, który całkowicie zakazał aborcji. Oczywiście nie stało się to z dnia na dzień. Proces ten przebiegał w kilku etapach:
- 1993 – przyjęcie „kompromisu aborcyjnego”, w którym zezwolenie na aborcję udzielane było tylko w przypadkach zagrożenia życia lub zdrowia matki, gdy ciąża była wynikiem gwałtu oraz gdy stwierdzono nieuleczalną chorobę lub nieodwracalną wadę płodu.
- 2016-2017. – Projekty ustaw zakazujące aborcji z powodu uszkodzenia płodu i penalizujące ten zabieg były kilkakrotnie wprowadzane do parlamentu, ale z powodu protestów społecznych nie udało się uchwalić ustawy.
- 2020 г. – W październiku polski Trybunał Konstytucyjny uznał aborcję z powodu wad płodu za niezgodną z konstytucją i ustanowił ramy prawne sprowadzające się w zasadzie do niemal całkowitego zakazu aborcji w kraju.
Obecna sytuacja
Dziś prawo aborcyjne w Polsce jest uznawane za jedno z najostrzejszych w Europie. I pozostaje jednym z najgorętszych tematów w polskim społeczeństwie. Lekarzom, którzy złamią prawo i zgodzą się na aborcję na życzenie ciężarnej kobiety, grozi kara trzech lat pozbawienia wolności.
Obecnie aborcja jest w Polsce dozwolona tylko wtedy, gdy ciąża
- jest wynikiem gwałtu;
- zagraża zdrowiu i życiu matki.
Istnieją jednak pewne ograniczenia czasowe dotyczące wykonywania aborcji. Jeśli ciąża jest wynikiem gwałtu, możliwe jest przeprowadzenie aborcji do 12 tygodnia ciąży. W przypadkach zagrożenia życia nie ma ograniczeń czasowych.
Zwolennicy chrześcijańskiej koncepcji, że aborcja jest morderstwem, nalegają na zwiększenie odpowiedzialności za procedury aborcyjne zarówno w przypadku kobiet, jak i pracowników medycznych. Jednocześnie opozycja organizuje protesty i oskarża władze o stworzenie tzw. „rejestru ciąż”, poprzez który rzekomo planowana jest kontrola nad kobietami w ciąży. Zaledwie kilka tygodni temu, pod koniec czerwca, Sejm RP odrzucił społeczny projekt ustawy wprowadzony przez grupę inicjatywną „Legalna Aborcja bez Kompromisu”. W projekcie ustawy zaproponowano zalegalizowanie aborcji do 12. tygodnia, a także później, jeśli istnieją ku temu fizyczne lub psychiczne wskazania u kobiety lub płodu.
Kontekst ukraiński
Dziś kwestia aborcji w Polsce brzmi szczególnie ostro z powodu masowego napływu ukraińskich uchodźców. Do argumentów polskich sił pro-choice dodawane są historie ukraińskich kobiet, które przeżyły przemoc po wybuchu wojny 24 lutego 2022 r. Część z nich została zgwałcona przez rosyjskich wojskowych podczas okupacji, a część została wykorzystana za granicą – gwałciciele wykorzystali rozpaczliwy stan i naiwność ukraińskich kobiet. Ponadto niektóre Ukrainki, nawet nie przeżywając przemocy, po prostu odmawiają wzięcia urlopu macierzyńskiego i urodzenia dziecka za granicą, uważając, że nie są w stanie poradzić sobie z męką przebywania z dala od domu i rodziny.
Reuters donosi, że 13 maja 2022 roku przedstawiciel UNHCR wezwał polski rząd do umożliwienia kobietom, które wyjechały do Polski z powodu wojny, legalnej aborcji, w związku z doniesieniami o gwałtach i przemocy seksualnej na Ukrainie. Asystentka Wysokiego Komisarza ds. Ochrony Gillian Triggs powiedziała na briefingu:
Istnieje specyficzna polityka (dotycząca usług reprodukcyjnych w Polsce), która naszym zdaniem nie spełnia międzynarodowych standardów. (Ofiary przemocy seksualnej) potrzebują doradztwa i pomocy. W niektórych przypadkach będą potrzebowały aborcji. Podejmiemy tę kwestię z rządem.
Jednak na dzień dzisiejszy, na poziomie legislacyjnym, nie ma żadnych wyjątków dla Ukrainek, które z pewnych powodów chcą pozbyć się ciąży. Wiadomo, że niektórzy lekarze, wolontariusze i organizacje feministyczne dostarczają kobietom awaryjne tabletki antykoncepcyjne w sposób potajemny i spersonalizowany.
