Urlop macierzyński – jak to wygląda w Polsce?

Jeśli urodziłaś lub planujesz urodzić w Polsce, warto dowiedzieć się więcej o tym, jak zapewnić sobie komfort opieki nad dzieckiem. Na jaki urlop macierzyński możesz liczyć? Jakie dokumenty trzeba przygotować? Jakie świadczenia będą Ci przysługiwały? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym artykule.

Rodzaje urlopów macierzyńskich w Polsce

Polskie prawo przewiduje trzy rodzaje urlopów związanych z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem:

• Urlop macierzyński – urlop związany bezpośrednio z ciążą i porodem;
• Urlop rodzicielski – może wziąć jeden z rodziców dziecka po obowiązkowym Urlop macierzyński, urlop musi być wykorzystany przed ukończeniem przez dziecko 6 roku życia;
• Urlop wychowawczy – pozwala przedłużyć czas trwania urlopu wychowawczego i zachować pracę.

Komu przysługuje urlop macierzyński?

W Polsce każda rodzina z nowo narodzonym dzieckiem ma prawo do urlopu macierzyńskiego. Każdy pracodawca jest zobowiązany do udzielenia kobiecie urlopu macierzyńskiego. Jeśli matka nie wykorzystała całego przewidzianego prawem czasu, część urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec dziecka. Ponadto o urlop w szczególnych okolicznościach mogą ubiegać się także inni członkowie rodziny (rodzice, rodzeństwo matki lub ojca dziecka). Może się to zdarzyć np. w przypadku śmierci lub ciężkiej choroby matki, jej niezdolności do pracy lub porzucenia dziecka.

Świadczenia macierzyńskie i ich warunki

Aby otrzymać od pracodawcy świadczenia z tytułu urlopu macierzyńskiego, kobieta musi być legalnie zatrudniona (na podstawie Umowy zlecenia lub Umowy o Pracę). W umowie powinno być wyraźnie zaznaczone, że chodzi o urlop macierzyński. W przeciwnym razie, jeśli pracownik nie stawi się do pracy (nawet z powodu porodu!), umowa o pracę może zostać jednostronnie rozwiązana przez pracodawcę bez dalszych opłat ze strony pracodawcy i bez ratowania miejsca pracy. Kobieta w ciąży może wtedy liczyć na odszkodowanie z ZUS tylko wtedy, gdy zostały za nią opłacone składki.

Aby skorzystać z możliwości ubezpieczenia za darmo, należy posiadać polisę ubezpieczeniową. Jeśli sama ciężarna jej nie posiada, może ją objąć mąż lub ojciec, jeśli mieszkają w tym samym mieście. Nawet jeśli nie pracuje, ubezpieczenie umożliwia kobiecie w ciąży korzystanie ze wszystkich usług medycznych i świadczeń przewidzianych w polisie.

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Długość urlopu macierzyńskiego zależy przede wszystkim od liczby dzieci, które zostały urodzone przy jednym porodzie.

• 1 dziecko – 20 tygodni urlopu;
• 2 dzieci – 31 tygodni;
• 3 dzieci – 33 tygodnie;
• 4 dzieci – 35 tygodni;
• 5 lub więcej dzieci – 37 tygodni.

Zobacz podobne:
Praca zdalna będzie dozwolona legalnie w Polsce

Jeśli rodzina zastępcza przyjęła dziecko lub rozpoczęła proces adopcyjny, jedno z rodziców ma również prawo do urlopu macierzyńskiego. Obliczenie czasu jego trwania zależy również od liczby dzieci adoptowanych w tym samym czasie. Za okres urlopu macierzyńskiego pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński.

Czas trwania Urlopu rodzicielskiego może wynosić od 32 tygodni, jeśli urodzi się jedno dziecko, do 34, jeśli urodzi się ich więcej. Z kolei Urlop wychowawczy pozwala na udzielenie łącznie do 36 miesięcy urlopu wychowawczego. Ale w przeciwieństwie do Urlopu macierzyńskiego i Urlopu rodzicielskiego, ten urlop nie jest płatny.

Zasady korzystania z urlopu macierzyńskiego

Pracownica w ciąży może złożyć wniosek i rozpocząć urlop macierzyński na 6 tygodni przed określonym terminem porodu. Należy zaznaczyć, że ze względów zdrowotnych lekarz może przepisać zwolnienie lekarskie w każdym okresie. I to zwolnienie lekarskie będzie wypłacane w wysokości 100% wynagrodzenia. Jeśli kobieta kontynuuje pracę bezpośrednio przed porodem, za pierwszy dzień urlopu macierzyńskiego uznaje się dzień porodu.

Matka nie może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego przez pierwsze 14 tygodni, ale potem, jeśli chce, może wrócić do pracy i „przekazać” urlop macierzyński np. ojcu dziecka ze wszystkimi uprawnieniami.

Jak skorzystać z urlopu macierzyńskiego w Polsce?

Dla kobiety w ciąży, która jest legalnie zatrudniona na podstawie umowy Umowa o Pracę, urlop macierzyński w Polsce jest przetwarzany według następującego schematu:

1. Poinformuj pracodawcę i przedstaw zaświadczenie od ginekologa. Należy pamiętać, że najlepiej zrobić to we wczesnym etapie ciąży. W takim przypadku kobieta w ciąży może otrzymać możliwość przeniesienia na lżejsze warunki pracy lub otrzymania preferencyjnych warunków pracy.
2. Wypełnij wniosek o urlop macierzyński przed porodem – najwcześniej 6 tygodni przed spodziewanym terminem.
3. Zgłoś pracodawcy chęć skorzystania z urlopu macierzyńskiego nie później niż 14 dni po porodzie. Otrzymasz równowartość 100% swojego wynagrodzenia, jeśli złożysz wniosek o urlop w terminie, a tylko 80%, jeśli złożysz go później. Do złożenia wniosku o urlop potrzebne jest zaświadczenie ze szpitala położniczego stwierdzające, że poród miał miejsce. Możliwe jest jednoczesne wzięcie Urlopu macierzyńskiego i Urlopu rodzicielskiego jako jednego ciągłego urlopu.

Pracownik (lub ojciec dziecka) będzie przebywał na urlopie od momentu podpisania wniosku.

Zasiłek macierzyński w Polsce

Wypłaty związane z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem mogą się różnić w zależności od indywidualnej sytuacji kobiety rodzącej. Jednak w przypadku legalnie pracującej kobiety można wskazać pewne ogólne rozwiązania dotyczące wypłaty świadczeń z tytułu urlopu macierzyńskiego:

• w przypadku wykorzystania Urlopu macierzyńskiego i Urlopu rodzicielskiego jako jednego urlopu, za każdy miesiąc wypłaca się 80% wynagrodzenia pracownika;
• jeżeli najpierw zostanie wykorzystany Urlop macierzyński, a po nim Urlop rodzicielski, to pierwszy urlop jest wypłacany w wysokości 100% wynagrodzenia, a drugi w wysokości 60%;
• istnieją dodatkowe płatności, dopłaty i programy dla kobiet na porodówkach – np. jednorazowa wypłata becikowego dla osób o niskich dochodach w momencie porodu (w wysokości 1000 zł), wypłaty w ramach programu Rodzina 500+

Finansowe świadczenia macierzyńskie dla bezrobotnych

Jeśli chodzi o bezrobotne w ciąży lub rodzące, to nie przysługuje im tzw. zasiłek macierzyński, który otrzymują kobiety pracujące. Jednak i one mają pewne możliwości otrzymania wsparcia finansowego. Na przykład bezrobotna kobieta w ciąży może zarejestrować się w urzędzie pracy i uzyskać prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Może ona wówczas ubiegać się o przedłużenie zasiłku macierzyńskiego.

Jeśli bezrobotna kobieta nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych, nie przeszkadza to w korzystaniu z innego świadczenia wypłacanego po urodzeniu dziecka. Jest to świadczenie rodzicielskie, zwane też kosiniakowym. Świadczenie to pojawiło się w Polsce w 2016 roku i obecnie jest realną pomocą dla kobiet, które nie mają prawa do innych świadczeń (zasiłek macierzyński, zasiłek dla osoby bezrobotnej). Świadczenie rodzicielskie wynosi 1000 zł i jest płatne miesięcznie:

• przez 52 tygodnie w przypadku pojedynczego porodu;
• 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwójki dzieci;
• 67 tygodni – trójki;
• 69 tygodni – czwórki;
• 71 tygodni – pięcioro lub więcej dzieci.

Zobacz też: Szczepienia dzieci z Ukrainy

Aby otrzymać to świadczenie, kobieta musi złożyć odpowiedni wniosek w ośrodku pomocy społecznej miasta lub gminy. Wniosek można złożyć osobiście, listem poleconym lub przez internet (jeśli wnioskodawca posiada ważny podpis elektroniczny lub profil zaufany). Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka oraz kopię dowodu osobistego. Pismo musi być złożone nie później niż 3 miesiące po urodzeniu dziecka, w przeciwnym razie wnioskodawca nie otrzyma odszkodowania za poprzednie miesiące.