Urlop macierzyński w Polsce: jakie są prawa i korzyści dla ciężarnych Ukrainek i matek?

Irina Turaieva
Matki, Medycyna, Praca | 29 listopada 2023
Komentarze 0
Сiąża na urlopie macierzyńskim w Рolsce-PL Source: Vista Create

Jeśli urodziłaś lub planujesz urodzić w Polsce, warto dowiedzieć się jak najwięcej o tym, jak zapewnić sobie komfortowe warunki opieki nad dzieckiem. Na jaki urlop macierzyński możesz liczyć? Jakie dokumenty należy przygotować? Jakie świadczenia ci przysługują? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym artykule.

Rodzaje urlopu macierzyńskiego w związku z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem

Polskie prawo przewiduje trzy rodzaje urlopów związanych z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem:

  • Urlop macierzyński to urlop bezpośrednio związany z ciążą i porodem;
  • Urlop rodzicielski – jedno z rodziców dziecka może skorzystać z Urlopu macierzyńskiego po upływie okresu obowiązkowego, urlop musi być wykorzystany przed ukończeniem przez dziecko 6 roku życia;
  • Urlop wychowawczy – pozwala na wydłużenie czasu trwania urlopu rodzicielskiego i umożliwia zachowanie pracy.

Należy pamiętać, że te rodzaje urlopów są dostępne wyłącznie dla kobiet pracujących na podstawie umowy o pracę (Umena o pracie). Kobiety pracujące na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło zazwyczaj nie kwalifikują się do tych urlopów – jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy taka możliwość jest wyraźnie określona w umowie.

Jeśli matka nie wykorzystała całego przewidzianego prawem czasu, ojciec dziecka może wykorzystać część urlopu macierzyńskiego. Ponadto, w szczególnych okolicznościach, inni członkowie rodziny (rodzice, bracia lub siostry matki lub ojca) mogą również ubiegać się o urlop. Może to mieć miejsce na przykład w przypadku śmierci lub poważnej choroby matki, jej niezdolności do pracy lub porzucenia przez nią dziecka.

Urlop macierzyński w Polsce: zasiłek macierzyński z ZUS

Aby otrzymać od pracodawcy świadczenia związane z urlopem rodzicielskim, matka musi być legalnie zatrudniona (na podstawie Umowy zlecenia lub Umowy o Pracę). W takim przypadku umowa musi jasno określać zapis dotyczący urlopu macierzyńskiego. W przeciwnym razie, jeśli pracownica nie stawi się do pracy (nawet z powodu porodu!), umowa o pracę może zostać jednostronnie rozwiązana przez pracodawcę bez dodatkowych opłat ze strony pracodawcy i bez zachowania stanowiska pracy. W takim przypadku kobieta w ciąży może liczyć na odszkodowanie z ZUS tylko wtedy, gdy ma opłacone składki.

Aby skorzystać z ubezpieczenia, należy posiadać polisę ubezpieczeniową. Jeśli kobieta w ciąży jej nie posiada, może zostać zapisana na polisę męża lub ojca, jeśli mieszkają w tym samym mieście. Posiadanie ubezpieczenia umożliwia nawet bezrobotnej kobiecie w ciąży korzystanie ze wszystkich usług medycznych i świadczeń zapewnianych przez polisę.

Czas trwania urlopu macierzyńskiego w Polsce

Wymiar urlopu Urlop macierzyński zależy przede wszystkim od liczby dzieci urodzonych przez kobietę podczas jednego porodu:

  • W przypadku urodzenia jednego dziecka przysługuje 20 tygodni urlopu;
  • dwa – 31 tygodni;
  • 3 – 33 tygodnie;
  • 4-35 tygodni;
  • pięć lub więcej – 37 tygodni.

Jeśli rodzina zastępcza przyjęła dziecko do pieczy zastępczej lub rozpoczęła proces adopcyjny, jeden z rodziców ma również prawo do urlopu macierzyńskiego. Obliczenie jego długości zależy również od liczby dzieci adoptowanych w tym samym czasie. W okresie urlopu macierzyńskiego pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego (Zasiłek macierzyński).

Urlop rodzicielski może trwać od 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka do 34 tygodni w przypadku większej liczby dzieci. Z kolei Urlop wychowawczy pozwala na wydłużenie urlopu rodzicielskiego łącznie do 36 miesięcy. Jednak w przeciwieństwie do Urlopu macierzyńskiego i Urlopu rodzicielskiego, urlop ten nie jest płatny.

Zapraszamy do dołączenia do naszego kanału Telegram, naszej strony na Facebook а oraz naszej strony na Instagram, aby być na bieżąco z najnowszymi wiadomościami i wydarzeniami.

Ciężarna pracownica może ubiegać się o urlop macierzyński i rozpocząć go na 6 tygodni przed terminem porodu. Warto jednak zauważyć, że lekarz może zalecić zwolnienie lekarskie na dowolny okres w zależności od stanu zdrowia kobiety w ciąży. Zwolnienie to będzie płatne w wysokości 100% wynagrodzenia. Jeśli kobieta kontynuuje pracę aż do porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu.

Pracownica nie może odmówić urlopu macierzyńskiego przez pierwsze 14 tygodni. Potem jednak, jeśli zechce, ma prawo wrócić do pracy i „przenieść” swój urlop macierzyński np. na ojca dziecka wraz ze wszystkimi należnymi świadczeniami.

Jeśli Ukrainka zajdzie w ciążę w Polsce: urlop macierzyński i świadczenia

Ukrainki, podobnie jak inni cudzoziemcy legalnie przebywający w Polsce, są również uprawnione do urlopu macierzyńskiego i niektórych świadczeń związanych z ciążą i porodem. Wiele zależy jednak od tego, czy kobieta jest zatrudniona i na jakich warunkach.

Jak ubiegać się o urlop macierzyński w Polsce dla Ukrainek?

W przypadku kobiety w ciąży, która jest legalnie zatrudniona na podstawie Umowy o Pracę, procedura ubiegania się o urlop macierzyński w Polsce jest następująca:

  1. Poinformuj swojego pracodawcę i ewentualnie przedstaw zaświadczenie ginekologiczne. Należy pamiętać, że najlepiej zrobić to na wczesnym etapie ciąży. W końcu pozwoli ci to na zmianę pracy na lżejszą lub otrzymanie preferencyjnych warunków pracy.
  2. Wypełnić wniosek o urlop macierzyński nie wcześniej niż 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu.
  3. O zamiarze ubiegania się o Urlop macierzyński należy powiadomić pracodawcę nie później niż 14 dni po porodzie. Jeśli urlop zostanie wykorzystany w terminie, wypłacany jest ekwiwalent w wysokości 100% wynagrodzenia, a jeśli zostanie wykorzystany później, wypłacane będzie tylko 80%. Aby ubiegać się o urlop, potrzebne jest zaświadczenie ze szpitala położniczego, że poród miał miejsce. Możliwe jest złożenie wniosku zarówno o urlop Macierzyński, jak i Rodzicielski jako jeden urlop. W tym celu należy napisać odpowiedni Wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Od momentu podpisania wniosku pracownik (lub rodzic dziecka) jest uważany za przebywającego na urlopie.

Urlop macierzyński w Polsce i świadczenia związane z narodzinami dziecka

Płatności związane z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem mogą się różnić w zależności od indywidualnej sytuacji rodzącej kobiety. Jeśli jednak jesteś legalnie zatrudnioną kobietą, istnieją pewne ogólne mechanizmy opłacania urlopu macierzyńskiego:

  • W przypadku wykorzystania Urlopu macierzyńskiego i Urlopu rodzicielskiego jako jednego urlopu, za każdy miesiąc wypłacane jest 80% wynagrodzenia pracownika;
  • Jeśli najpierw weźmiesz Urlop macierzyński, a po jego zakończeniu weźmiesz Urlop rodzicielski, pierwszy urlop jest płatny jako 100% wynagrodzenia, a drugi – 60%;
  • istnieją dodatkowe świadczenia, dopłaty i programy dla rodzących matek – np. jednorazowe świadczenie „Вecikowe” dla osób o niskich dochodach w momencie urodzenia dziecka (w wysokości 1000 zł), świadczenia w ramach programu Rodzina 500+.

Po urodzeniu dziecka, w zależności od indywidualnej sytuacji, niektóre kategorie Ukraińców mogą również kwalifikować się do świadczeń dla osób samotnie wychowujących dzieci, pomocy finansowej Świadczenie pielęgnacyjne, Rodzinny kapitał opiekuńczy itp.

Ponadto należy pamiętać, że Ukrainki przebywające za granicą mogą ubiegać się o pomoc porodową zdalnie.

Urlop macierzyński w Polsce i zasiłek macierzyński dla bezrobotnych Ukrainek

Jeśli chodzi o bezrobotne kobiety w ciąży i kobiety pracujące, nie są one uprawnione do tzw. zasiłku macierzyńskiego, który jest przyznawany kobietom zatrudnionym. Niemniej jednak nadal mają pewne możliwości uzyskania wsparcia finansowego. Na przykład bezrobotna kobieta w ciąży ze statusem ochrony tymczasowej może otrzymać Becikowe (jeśli jej dochód spełnia wymagania kwalifikacyjne), zarejestrować się w urzędzie pracy i uzyskać prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Następnie może ubiegać się o przedłużenie tego zasiłku na czas ciąży i porodu.

Jeśli bezrobotna kobieta nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych, nie przeszkadza jej to w otrzymywaniu innych świadczeń wypłacanych po urodzeniu dziecka. Mowa o świadczeniu rodzicielskim, zwanym również kosiniakowym. Świadczenie to zostało wprowadzone w Polsce w 2016 roku i stanowi obecnie realną pomoc dla kobiet, którym nie przysługują inne świadczenia (zasiłek macierzyński, zasiłek dla osoby bezrobotnej). Wysokość świadczenia wynosi 1000 zł i jest wypłacane co miesiąc:

  • przez 52 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka;
  • 65 tygodni – przy narodzinach dwójki dzieci;
  • 67 tygodni – trzy;
  • 69 tygodni – cztery;
  • 71 tygodni – pięcioro lub więcej dzieci.

Zobacz też: Zasiłek rodzinny dla Ukraińców w 2023 roku: co to jest i jak go uzyskać?

Aby otrzymać świadczenie, kobiety muszą złożyć wniosek w ośrodku pomocy społecznej miasta lub gminy. Wniosek można złożyć osobiście, listem poleconym lub online (jeśli wnioskodawca posiada ważny kwalifikowany podpis elektroniczny lub profil zaufany). Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka oraz kopię dowodu osobistego lub jego dane. Pismo należy złożyć nie później niż 3 miesiące po urodzeniu dziecka, w przeciwnym razie wnioskodawca nie otrzyma rekompensaty za poprzednie miesiące.

Urlop macierzyński dla kobiet prowadzących własną firmę

Ukrainki prowadzące własną działalność gospodarczą w Polsce, pod warunkiem regularnego opłacania składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych przez co najmniej trzy miesiące, mogą również ubiegać się o wsparcie socjalne w przypadku choroby. Maksymalny okres zasiłku dla kobiety w ciąży wynosi 270 dni. Należy pamiętać, że składki na ubezpieczenie chorobowe nie są obowiązkowe dla firmy, w przeciwieństwie do ubezpieczenia emerytalnego i zdrowotnego. Jeśli jednak takie składki zostały opłacone, kobieta będzie uprawniona do pomocy finansowej.

Należy również pamiętać, że jeśli kobieta opłaciła składki na ubezpieczenie chorobowe choćby za jeden miesiąc, to po urodzeniu dziecka nadal będzie mogła ubiegać się o zasiłek macierzyński. Wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie uzależniona od wysokości opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (ZUS).

Jednocześnie, w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim, kobieta prowadząca działalność gospodarczą musi nadal opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (część standardowych składek).

Prawa ciężarnej Ukrainki w Polsce

Każda kobieta w ciąży w Polsce, która jest legalnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę, niezależnie od jej statusu prawnego, ma prawo do urlopu macierzyńskiego:

  • kontynuować pracę na swoim stanowisku bez obawy o zwolnienie – pracodawca nie może zwolnić pracownicy w ciąży, chyba że istnieją ku temu ważne powody, takie jak rażące uchybienia lub upadłość firmy; ponadto, jeśli Twoja umowa wygasa przed porodem, a Ty jesteś już w trzecim miesiącu ciąży, pracodawca musi przedłużyć ją do dnia porodu;
  • odmówić pracy, która jest zabroniona dla kobiet w ciąży (praca wymagająca wysiłku fizycznego, praca w nocy, nadgodziny), lub jeśli istnieją przeciwwskazania medyczne – w takich przypadkach pracodawca musi albo dostosować warunki pracy, tymczasowo przenieść ją na inne stanowisko, albo zwolnić ją z obowiązków, a jeśli ma to wpływ na wysokość jej wynagrodzenia, kobieta ma prawo do dodatku wyrównawczego.
  • czas wolny na badania lekarskie związane z ciążą, jeśli nie mogą się one odbyć po pracy, za wynagrodzeniem za ten czas;
  • prawo do zachowania wynagrodzenia – pracodawca nie może obniżyć wynagrodzenia kobiety w ciąży, chyba że zmienią się ogólne warunki pracy w firmie;
  • otrzymać tymczasowe świadczenia z tytułu niezdolności do pracy (do 270 dni), jeśli jest na zwolnieniu lekarskim w czasie ciąży.

Kobiety, które urodziły dziecko, mają również prawo do płatnej przerwy w pracy na karmienie dziecka (2 przerwy po 30 minut), a matki wychowujące dzieci poniżej 14 roku życia mają również prawo do 2 płatnych dni wolnych/16 płatnych godzin opieki nad dzieckiem rocznie.

Bardziej szczegółowe informacje na temat ciąży i porodu w Polsce dla migrantek można znaleźć w specjalnym przewodniku „Jestem matką w Polsce”, opublikowanym niedawno w języku ukraińskim i polskim przez Fundację Polskie Forum Migracyjne.

Komentarze 0
Polecane
Najnowsze
Popularne

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *