Jak Ukraińcy mogą dostać rentę inwalidzką w Polsce – dokumenty, ile płacą

Dla wielu Ukraińców, którzy znaleźli się w Polsce, z czasem pojawia się pytanie: czy można tu ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy i na jakich warunkach. Zasady w Polsce różnią się od tych na Ukrainie, dlatego warto zawczasu dowiedzieć się, kto ma prawo do świadczeń, jakie dokumenty będą potrzebne i jakie kroki należy podjąć. W tym artykule postaramy się wszystko wyjaśnić prostym językiem, bez skomplikowanych sformułowań.

Czy Ukraińcy mogą otrzymywać rentę z tytułu niezdolności do pracy w Polsce

Wszystko zależy od tego, czy dana osoba ma legalną podstawę do pobytu w kraju oraz czy opłacała składki na ubezpieczenie społeczne (ZUS).

Kiedy przysługuje prawo do wypłaty

• Jeśli masz ochronę czasową, kartę pobytu lub inny rodzaj zezwolenia na pobyt, możesz zwracać się do polskich organów opieki społecznej.
• Aby została przyznana właśnie renta z tytułu niezdolności do pracy, konieczne jest, aby były za Ciebie opłacane, przynajmniej przez jakiś czas, składki na ubezpieczenie społeczne do ZUS. Zazwyczaj ma to miejsce, gdy osoba pracowała legalnie.
• Wysokość renty zależy od długości i wysokości tych składek.

Jeśli niepełnosprawność została orzeczona na Ukrainie

Ukraińskie orzeczenie nie jest uznawane bezpośrednio. W Polsce i tak trzeba przejść lokalną komisję lekarską (orzecznictwo ZUS), która potwierdzi stopień niezdolności do pracy. Dokumenty z Ukrainy można dołączyć, będą one brane pod uwagę, ale decydujące pozostaje polskie orzeczenie.

Zobacz też: Oferujemy wzór CV do skutecznego ubiegania się o pracę w Polsce

Jeśli nie pracowałeś/aś w Polsce

W takim przypadku nie można ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ brakuje stażu ubezpieczeniowego. Ale i tak można liczyć na wsparcie:

• różne świadczenia socjalne,
• pomoc dla osób z niepełnosprawnościami,
• zasiłki za pośrednictwem MOPS lub GOPS (ośrodków pomocy społecznej właściwych dla miejsca zamieszkania).

Gdzie się zwrócić o świadczenie z tytułu niepełnosprawności

Głównym organem przyznającym renty jest ZUS. Osoby bez stażu pracy lub z minimalnym dochodem mogą ubiegać się o pomoc za pośrednictwem MOPS (miejskiego ośrodka pomocy społecznej).

Jaka jest różnica między „niepełnosprawnością” a „niezdolnością do pracy”?

W Polsce często mylone są dwa pojęcia – niepełnosprawność (niepełnosprawność) i niezdolność do pracy (niezdolność do pracy). Na pierwszy rzut oka są podobne, ale prawnie oznaczają co innego i wiążą się z różnymi uprawnieniami.

Niepełnosprawność (orzeczenie o niepełnosprawności)

Kiedy w Polsce mówi się o niepełnosprawności, ma się na myśli orzeczenie komisji przy Powiatowym/Miejskim Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

Wskazuje ono, że osoba ma ograniczenia zdrowotne, i dzieli je na stopnie: lekki, umiarkowany i znaczny.

Takie orzeczenie jest najczęściej potrzebne do celów socjalnych:

• ulgi na transport,
• ulgi podatkowe,
• prawo do rehabilitacji,
• zasiłki pielęgnacyjne,
• otrzymanie „karty parkingowej” itp.

Oznacza to, że niepełnosprawność w Polsce to przede wszystkim prawo do ulg i wsparcia, a nie automatyczna renta.

Zobacz też: Rejestracja karty Moja Biedronka krok po kroku

Niezdolność do pracy (orzeczenie o niezdolności do pracy)

To zupełnie co innego. Tutaj mowa o tym, czy dana osoba może pracować i zarobkować.

Orzeczenie wydaje lekarz orzecznik ZUS (a dla rolników – KRUS).

Rozróżnia się:

• częściową niezdolność do pracy – osoba może pracować, ale nie w pełnym wymiarze lub nie w swoim dotychczasowym zawodzie,
• całkowitą niezdolność do pracy – osoba nie jest w stanie wykonywać żadnej pracy zarobkowej.

Właśnie to orzeczenie otwiera dostęp do renty z tytułu niezdolności do pracy (renta z tytułu niezdolności do pracy).

Umowa międzynarodowa między Polską a Ukrainą

Pytanie o emeryturę dla Ukraińców w Polsce pojawia się bardzo często: co z latami przepracowanymi na Ukrainie? Ważne jest, aby wiedzieć, że między krajami obowiązuje umowa.

Zasada sumowania okresów

Jeśli w Polsce nie masz wystarczającej liczby lat pracy, aby ubiegać się o emeryturę lub rentę, ZUS może doliczyć do Twojego polskiego stażu lata przepracowane na Ukrainie. Pomaga to uzyskać prawo do świadczeń nawet w przypadku krótkiego okresu zatrudnienia w Polsce.

Zasada proporcjonalnej wypłaty (proporcjonalna wypłata)

Przy tym każde państwo płaci tylko za ten okres, który u niego wypracowałeś/aś. Oznacza to, że ZUS nalicza świadczenie za lata pracy w Polsce, a ukraiński Fundusz Emerytalny – za lata na Ukrainie. W rezultacie osoba otrzymuje dwie części świadczenia, które są sumowane.

Rodzaje świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Dla kogo jest przeznaczona?

Nie chodzi tu tylko o trudności w znalezieniu pracy, ale o wskazania medyczne: lekarze orzecznicy i komisja lekarska ZUS potwierdzają, że dana osoba rzeczywiście nie jest w stanie wykonywać obowiązków zawodowych.

Warunki otrzymania renty

Aby ubiegać się o tę rentę, należy spełnić dwa wymagania:

1. Orzeczenie lekarskie – lekarz orzecznik ZUS musi orzec, że jesteś całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy.
2. Wymagany staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe) – musisz mieć wymaganą liczbę lat pracy (a co za tym idzie, opłaconych składek do ZUS). Ile dokładnie lat – zależy od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy.

• do 20 lat – wystarczy 1 rok stażu,
• 20–22 lata – 2 lata,
• 22–25 lat – 3 lata,
• 25–30 lat – 4 lata,
• powyżej 30 lat – minimum 5 lat w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku.

Jeśli ktoś stał się niezdolny do pracy w młodym wieku i nie zdążył wypracować wymaganego stażu, istnieją wyjątki, kiedy renta mimo to może zostać przyznana.

Rodzaje niezdolności do pracy i typy renty

Aby zrozumieć, jaką rentę otrzymasz, trzeba znać dwa kryteria: w jakim stopniu możesz pracować i na jaki okres renta jest przyznawana.

Według stopnia niezdolności do pracy:

• Częściowa (częściowa) – gdy osoba może jeszcze wykonywać jakąś pracę, ale nie w pełnym wymiarze lub nie w swoim dotychczasowym zawodzie.
• Całkowita (całkowita) – gdy osoba nie jest zdolna do wykonywania żadnej pracy zarobkowej.

Według okresu przyznania:

• Stała (stała) – przyznawana, jeśli lekarze uznają, że stan zdrowia rokuje brak poprawy.
• Okresowa (okresowa) – przyznawana na określony czas (np. 1-3 lata), po czym przeprowadzana jest ponowna komisja.
• Szkoleniowa (szkoleniowa) – przyznawana, jeśli osoba ze względu na stan zdrowia nie może pracować w swoim zawodzie, ale można ją przekwalifikować do innej pracy. W takim przypadku ZUS finansuje czas szkolenia.

Renta socjalna

Renta socjalna jest przeznaczona dla osób dorosłych, które z powodu choroby lub niepełnosprawności (powstałej przed wejściem na rynek pracy) nie mogą pracować. To realne wsparcie od państwa, gdy samodzielne zarabianie jest niemożliwe.

Dla kogo jest przeznaczona?

Rentę otrzymują osoby dorosłe z potwierdzoną całkowitą niezdolnością do pracy. ZUS (lekarz orzecznik) sprawdza stan zdrowia i orzeka, czy dana osoba jest zdolna do pracy.

Główne warunki otrzymania:

• być osobą pełnoletnią,
• posiadać orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy,
• przebywać na terytorium Polski.

Jeśli istnieją inne źródła dochodu (przychodu) przekraczające określony próg, renta socjalna może zostać zmniejszona lub zawieszona.

Czy można łączyć rentę socjalną z rentą rodzinną?

Czasami rentę socjalną można rzeczywiście pobierać razem z rentą rodzinną, ale obowiązuje limit przychodu. Jeśli łączna kwota świadczeń (renty socjalnej i rodzinnej) przekracza ustalony próg, renta socjalna jest zmniejszana (zawieszana).

Pani Maria ma 35 lat, jest całkowicie niezdolna do pracy i otrzymuje rentę socjalną w wysokości 1000 złotych. Dodatkowo przyznano jej rentę rodzinną – 500 złotych. Łącznie otrzymuje 1500 złotych.

Jeśli ustalony limit łączny (łączna kwota obu świadczeń) wynosi 1400 złotych, to ZUS zmniejszy rentę socjalną o 100 złotych. W rezultacie wypłaty będą wyglądać następująco:

• renta socjalna – 900 złotych,
• renta rodzinna – 500 złotych,
• łącznie – 1400 złotych.

System jest więc tak skonstruowany, aby wsparcie było zachowane, ale nie przekraczało ustalonego maksimum.

Wysokość świadczeń rentowych

Jak obliczana jest wysokość renty?

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest obliczana na podstawie opłaconych składek ubezpieczeniowych i stażu pracy – im więcej zgromadzonych środków, tym wyższe świadczenie.

Renta socjalna nie zależy od stażu pracy i składek. Jej wysokość jest ustalana jako stały procent minimalnego wynagrodzenia i jest waloryzowana wraz z jego zmianą.

Minimalne renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce w 2025 roku

Wielu Ukraińców pobierających świadczenia w Polsce nurtuje jedno praktyczne pytanie: ile realnie „na rękę” gwarantuje państwo, jeśli przyznano świadczenie z tytułu niezdolności do pracy. Często kwoty wyliczone indywidualnie są niższe i wtedy wkracza kwota minimalna, która jest wiążąca dla ZUS.

Od 1 marca 2025 roku obowiązują następujące kwoty minimalne:

• Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (czyli gdy osoba nie może w ogóle pracować) – 1 878,91 zł brutto
• Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 1 409,18 zł brutto

Kwoty te stanowią dolną granicę: jeśli z Twoich indywidualnych wyliczeń świadczenie wychodzi niższe niż te minima, ZUS podwyższy je do tych kwot.

Przykład:

Pan Andrij, lat 40, ma pełny wymagany staż, ale jego zarobki na Ukrainie i w Polsce były niskie. Z wyliczeń ZUS wynika mu 1 500 zł.

Dodatkowe świadczenia i dodatki

W Polsce stosuje się dodatkowe świadczenia i dodatki, które pomagają tym, którym podstawowe świadczenie nie wystarcza na życie.

• Dodatek pielęgnacyjny (Dodatek pielęgnacyjny) – przyznawany jest albo osobom starszym powyżej 75 roku życia, albo tym, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji i potrzebują codziennej pomocy. W 2025 roku kwota ta wynosi 330,07 zł miesięcznie.
• Świadczenie wspierające (Świadczenie wspierające) – to pieniądze dla osób z ciężką niepełnosprawnością, którym trudno jest funkcjonować bez pomocy innych. Wysokość zależy od stopnia potrzeby wsparcia. W 2025 roku świadczenia wahają się od 824 zł do 4 529 zł miesięcznie.
• Dodatek do renty socjalnej (świadczenie uzupełniające) – tutaj zasada jest prosta: jeśli łączne dochody (renta i inne świadczenia) są niższe niż 1 600 zł miesięcznie, ZUS dopłaca brakującą część.

Pani Maria otrzymuje rentę socjalną w wysokości 1 450 zł. Ponieważ jest to kwota niższa niż ustalony próg, ZUS dodaje jeszcze 150 zł. W rezultacie jej dochód wynosi dokładnie 1 600 zł miesięcznie.

Jak uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy

Gromadzenie niezbędnych dokumentów

Aby złożyć wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w Polsce, należy przygotować kilka dokumentów. Nie jest ich dużo, ale lepiej zebrać wszystko zawczasu, aby później nie biegać po urzędach.

• Wniosek – składany na specjalnym formularzu ERN. Można go pobrać ze strony ZUS https://www.zus.pl/wzory-formularzy lub wziąć w dowolnym oddziale.
• Informacja o okresach składkowych i nieskładkowych – to formularz ERP-6, w którym wykazuje się okresy opłacania składek i okresy nieskładkowe.
• Dokumentacja medyczna – formularz OL-9, który wypełnia lekarz prowadzący, plus wypisy ze szpitala i wyniki badań.
• Dokumenty potwierdzające staż pracy – świadectwa pracy, umowy lub inne potwierdzenia zatrudnienia.

Dokumenty te składa się do ZUS wraz z wnioskiem. Na ich podstawie lekarze orzecznicy i specjaliści ZUS decydują, czy przysługuje prawo do renty i w jakiej wysokości ją przyznać.

Gdzie i jak złożyć dokumenty?

Istnieją trzy sposoby złożenia dokumentów:

1. Osobiście – udać się do najbliższego oddziału ZUS i złożyć dokumenty w punkcie obsługi.
2. Przez internet – za pośrednictwem platformy PUE ZUS https://www.zus.pl/pue. Do zalogowania potrzebny jest Profil Zaufany.
3. Pocztą – wysłać listem poleconym za potwierdzeniem nadania, aby mieć dowód złożenia wniosku.

Rada: lepiej wcześniej zadzwonić do swojego oddziału ZUS i upewnić się, czy nie są potrzebne dodatkowe zaświadczenia.

Komisja Lekarska ZUS – jak się przygotować?

Rola lekarza orzecznika ZUS

Po złożeniu dokumentów decyzję podejmuje nie zwykły lekarz, ale lekarz orzecznik ZUS. Jego zadaniem nie jest leczenie, lecz ocena, w jakim stopniu Twoje choroby lub urazy ograniczają zdolność do pracy. Od jego orzeczenia zależy, czy otrzymasz rentę i na jaki okres.

O co pyta lekarz na komisji?

Zazwyczaj lekarz orzecznik pyta o:

• jakie masz diagnozy i od kiedy,
• gdzie i jak się leczyłeś/aś,
• jakie jest Twoje aktualne samopoczucie,
• czy możesz wykonywać pracę w swoim zawodzie lub jakąkolwiek inną.

Często zadaje też proste pytania dotyczące życia codziennego: czy możesz chodzić na dłuższe dystanse, podnosić ciężary, samodzielnie funkcjonować.

Jak skutecznie przedstawić swój stan zdrowia?

• Zabierz całą dokumentację medyczną: wypisy ze szpitala, wyniki badań, opinie specjalistów. Im więcej potwierdzeń, tym lepiej.
• Mów szczerze i konkretnie. Nie przesadzaj ani nie umniejszaj problemów. Jeśli czegoś nie możesz robić – wyjaśnij jak i dlaczego.
• Opisz nie tylko diagnozę, ale także, jak ona przeszkadza w pracy: na przykład bóle nie pozwalają długo siedzieć przy komputerze, duszności utrudniają wykonywanie pracy fizycznej.
• Przygotuj się psychicznie: komisja to nie egzamin, ale od niej zależy Twoja przyszłość.

Oczekiwanie na decyzję ZUS

Po złożeniu wszystkich dokumentów ZUS jest zobowiązany do rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji w ciągu 30 dni. Termin ten liczy się od momentu, gdy ZUS posiada komplet dokumentów oraz wyniki badania lekarskiego (jeśli było przeprowadzane).

Jeśli jednak ZUS musi dodatkowo zażądać dokumentów lub wyjaśnić informacje (np. ze szpitala lub miejsca pracy), termin może się wydłużyć – maksymalnie do 2 miesięcy.

W praktyce decyzja najczęściej przychodzi w ciągu 4–6 tygodni. W pierwszej kolejności informacja pojawia się na koncie PUE ZUS https://www.zus.pl/pue, a następnie oficjalne pismo przychodzi pocztą.

Limity dochodów dla pracujących rencistów

W Polsce można pobierać rentę z tytułu niezdolności do pracy i jednocześnie pracować. Państwo jednak pilnuje, aby świadczenia nie stały się „drugą pensją”, dlatego ustalone są limity dochodowe. Zależą one od przeciętnego wynagrodzenia w kraju i zmieniają się co trzy miesiące.

Na rok 2025 zasady są następujące:

• Jeśli zarabiasz do 5 150 zł brutto miesięcznie – renta wypłacana jest w pełnej wysokości.
• Przy dochodzie od 5 150 zł do 9 560 zł brutto – część renty zostanie zmniejszona.
• Wszystko powyżej 9 560 zł brutto – wypłata renty zostaje zawieszona.

Kiedy ZUS może zmniejszyć lub zawiesić rentę

ZUS dba o to, aby renta była przyznawana sprawiedliwie. Jeśli rencista zaczyna pracować, a jego dochód przekracza ustalone limity, świadczenie może zostać zmniejszone lub czasowo zawieszone.

Główne sytuacje:

• Dochód przekracza 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale jest niższy niż 130% – renta jest proporcjonalnie zmniejszana.
• Dochód przekracza 130% przeciętnego wynagrodzenia – wypłata renty jest zawieszana do końca miesiąca, w którym dochód spadnie poniżej limitu.

Obowiązek informowania o dochodach

Bardzo ważne jest informowanie ZUS o podjęciu pracy i wysokości zarobków. Można to zrobić przez PUE ZUS lub osobiście w oddziale.

Jeśli się tego nie zgłosi, renta może zostać zmniejszona wstecznie i trzeba będzie zwrócić nienależnie pobrane świadczenia.