Umowa zlecenie – co to jest, podatki, przykład, jaka jest różnica między umową o pracę ?

Umowa zlecenia to jedna z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych w Polsce. W tym artykule dowiesz się, czym jest umowa zlecenia, jak się ją sporządza, jakie podatki należy płacić, czym różni się od innych form zatrudnienia oraz gdzie pobrać aktualny wzór umowy. Informacje te są szczególnie przydatne dla cudzoziemców pracujących w Polsce, w tym obywateli Ukrainy.

Umowa zlecenia na świadczenie usług

• Dla pracodawcy ta opcja jest elastyczna i opłacalna. Nie trzeba płacić wszystkich tych samych składek i zapewniać pełnej ochrony, jak w przypadku Umowy o pracę.
• Dla pracownika to również szansa: szybkie rozpoczęcie legalnego zarabiania, zwłaszcza jeśli dopiero przyjechałeś, nie znasz jeszcze języka i nie jesteś pewien, czy zostaniesz na długo.

Przykład:

Alina z Żeniszkowiec (obwód chmielnicki) zatrudniła się na umowę zlecenia w kawiarni w Katowicach. Pracowała po 4-5 godzin dziennie, bez stałego grafiku. Dla niej był to start – po pół roku zaproponowano jej Umowę o pracę, gdy nauczyła się języka i wykazała się w pracy.

Główne cechy

• Elastyczność: można pracować w różnych godzinach, nawet u kilku zleceniodawców jednocześnie.
• Brak urlopu i zwolnienia lekarskiego: takie gwarancje w tej umowie nie są przewidziane, chyba że zostaną zapisane oddzielnie.
• Opłacanie składek ZUS: jeśli to Twoje jedyne miejsce pracy, zleceniodawca ma obowiązek opłacać składki (na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne).
• Podatki: z dochodu potrącany jest podatek dochodowy (PIT).

Dlaczego Umowa Zlecenie jest tak powszechna (zwłaszcza wśród cudzoziemców)?

1. Łatwiej podpisać – mniej biurokracji.
2. Można zacząć pracę od razu, bez długiego oczekiwania na zezwolenia.
3. Nadaje się do pracy dorywczej lub sezonowej.
4. Pracodawca często zatrudnia przez agencję, co jest legalne.
5. Można pobrać, klikając tutaj

Umowa zlecenie to legalna forma zatrudnienia, ale nie daje wszystkich praw, co umowa o pracę. Jeśli pracujesz stale, podlegasz kierownikowi i masz stały grafik, możesz domagać się zawarcia Umowy o pracę.

Kiedy Umowa Zlecenie NIE może zastąpić umowy o pracę

Zdarza się, że pracodawcy próbują zatrudniać pracowników na Zlecenie, aby zaoszczędzić na składkach i uprościć biurokrację.

Ale prawo jest tu jasne: jeśli faktycznie pracujesz jak pracownik etatowy, jest to już Umowa o pracę, nawet jeśli na papierze napisano inaczej.

Oznaki, że chodzi o prawdziwy stosunek pracy:

• Pracujesz według ustalonego grafiku (np. od 9:00 do 17:00).
• Wykonujesz pracę pod nadzorem kierownika, a nie według własnego uznania.
• Korzystasz ze sprzętu i narzędzi pracodawcy.
• Nie ponosisz ryzyka przedsiębiorczego, czyli nie odpowiadasz finansowo za rezultat.
• Otrzymujesz wynagrodzenie regularnie, a nie za konkretne zadanie.

Jeśli wszystko to się zgadza – Zlecenie jest tutaj niewłaściwe, a Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) może uznać taką umowę za nielegalne zastąpienie stosunku pracy.

Umowa Zlecenie vs. Inne umowy: Kluczowe różnice, które musisz znać

Umowa Zlecenie vs. Umowa o pracę

Umowa o pracę – daje Ci wszystko, co wiąże się z bezpieczeństwem i gwarancjami socjalnymi:

• płatny urlop i zwolnienie lekarskie;
• składki ZUS i gromadzenie stażu pracy;
• ochronę przed bezprawnym zwolnieniem;
• płatne nadgodziny i urlopy macierzyńskie.

Pracodawca ma obowiązek przestrzegać surowych zasad – rozwiązania umowy i warunków pracy, po prostu zwolnić człowieka bez powodu się nie da.

Przykład z życia:

Anna pracuje na Umowę o pracę w sklepie – ma płatny urlop, zwolnienie lekarskie i stały grafik. A jej koleżanka Marta prowadzi media społecznościowe dla kilku marek na Umowę Zlecenie: sama decyduje, kiedy pracować, ale jeśli zachoruje – nie otrzyma wynagrodzenia.

Umowa Zlecenie vs. Umowa o dzieło (B2B)

Umowa Zlecenie to część prawa cywilnego, a nie prawa pracy. Tutaj nie jesteś pracownikiem, lecz wykonawcą usługi.
Zleceniodawca (w tym przypadku – pracodawca) nie ma obowiązku udzielania urlopu, płacenia za zwolnienia lekarskie ani uwzględniania stażu pracy.

Ale są też plusy:

• elastyczny grafik, można łączyć kilka zleceń;
• czasami wyższa stawka na rękę;
• łatwiej zawrzeć i rozwiązać.

Minusem jest brak gwarancji – jutro zleceniodawca może zakończyć współpracę i będzie to całkowicie legalne.

Co warto wiedzieć:

• Przy Umowie o dzieło nie płaci się składek ZUS (poza rzadkimi przypadkami, np. jeśli umowa jest podpisana z tym samym pracodawcą, u którego już pracujesz na etacie).
• Brak płatnego urlopu, chorobowego czy ochrony, jak przy Umowie o pracę.
• Płatność następuje zazwyczaj po oddaniu gotowego rezultatu.

Treść umowy zlecenia: Co musi się w niej obowiązkowo znaleźć?

Kluczowe elementy umowy

Nawet jeśli Umowa zlecenia wygląda prościej niż umowa o pracę, musi ona zawierać kilka obowiązkowych punktów. Bez nich umowa po prostu nie będzie miała mocy prawnej.

W dokumencie muszą zostać wskazane:

• dane stron – kto zleca i kto wykonuje (z adresami i numerem PESEL, jeśli jest);
• opis usługi – co dokładnie należy zrobić (jasno, bez ogólników typu „świadczenie pomocy”);
• terminy wykonania – data rozpoczęcia i zakończenia lub okres, w którym obowiązują zobowiązania;
• wysokość i forma wynagrodzenia – stała kwota lub stawka godzinowa;
• podpisy stron.

Jeśli umowa została zawarta ustnie – również ma moc prawną, ale udowodnienie swoich praw później będzie trudne. Dlatego lepiej zawsze mieć kopię papierową lub elektroniczną.

Wynagrodzenie i czas pracy

Przy Umowie zlecenia nie ma pojęcia „stawki za pełny etat” – umawiasz się ze zleceniodawcą na konkretną zapłatę: za godzinę, za projekt lub za wykonany zakres prac.

Czas pracy również nie jest sztywno ustalony, chyba że w umowie wskazano inaczej. Sam decydujesz, kiedy i gdzie wykonywać pracę. Liczy się rezultat i dotrzymanie terminów.

Warto jednak pamiętać:

• jeśli pracujesz na polecenie tylko jednego zleceniodawcy i pod jego kontrolą (w istocie – jak pracownik etatowy), inspekcja pracy (PIP) może uznać taki stosunek za stosunek pracy i nakazać zawarcie Umowy o pracę;
• wynagrodzenie musi odpowiadać minimalnej stawce godzinowej, ustalonej przez państwo (w 2025 roku – 30,50 zł brutto za godzinę).

Podatki i składki ZUS przy Umowie zlecenia

Obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne (ZUS)

Pracując na Umowie zlecenia, również uczestniczysz w systemie ubezpieczeń społecznych – Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). To nie są tylko potrącenia, ale Twoja ochrona na wypadek choroby, urazu, macierzyństwa czy emerytury.

Aby zrozumieć, ile dokładnie otrzymasz „na rękę”, możesz skorzystać z naszego kalkulatora brutto-netto, który automatycznie obliczy wszystkie potrącenia i pokaże, jaka kwota zostanie po opodatkowaniu i składkach.

Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne

Nawet jeśli nie pracujesz na umowę o pracę, nadal musisz mieć dostęp do opieki medycznej poprzez ubezpieczenie zdrowotne.

• Składka ta pozwala na korzystanie z państwowego systemu opieki zdrowotnej (NFZ), czyli chodzenie do lekarza, otrzymywanie recept i korzystanie z pomocy w nagłych wypadkach.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

Domyślnie Umowa zlecenia nie obejmuje zwolnienia lekarskiego (L4). Masz jednak prawo zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W tym celu wystarczy poinformować o tym zleceniodawcę (lub księgowego, jeśli sam rozliczasz deklaracje), a ZUS będzie pobierał dodatkowy, niewielki procent.

Kiedy nie płaci się składek ZUS? Wyjątki i ulgi

Istnieją przypadki, gdy na Umowie zlecenia można pracować bez płacenia składek ZUS – i jest to całkowicie legalne. Najważniejsze to zrozumieć, komu i w jakich sytuacjach to przysługuje.

Jeśli masz mniej niż 26 lat i jesteś uczniem lub studentem (studia dzienne), Twój zleceniodawca nie ma obowiązku odprowadzania za Ciebie składek ZUS.

Oznacza to:

• z Twojego wynagrodzenia nie są potrącane składki emerytalne i zdrowotne,
• a Ty otrzymujesz na rękę (netto) tyle samo, ile wynosi kwota brutto w umowie.

Opodatkowanie (PIT = podatek dochodowy)

• Nawet jeśli jesteś zwolniony z ZUS, podatek dochodowy i tak trzeba płacić (chyba że korzystasz z ulgi „Bez PIT dla młodych” do 26 r.ż.).
  W Polsce to PIT (Podatek dochodowy od osób fizycznych).
• Przy Umowie zlecenia zleceniodawca pobiera zaliczkę na podatek automatycznie.
  Standardowa stawka to 12% (do określonego progu dochodowego).
• Możesz również skorzystać z kosztów uzyskania przychodu (koszty uzyskania przychodu) – zazwyczaj 20%. Obniża to podstawę opodatkowania, co oznacza, że zapłacisz nieco mniej.

Przykład: jeśli zgodnie z umową zarobiłeś 4000 zł brutto, to po odliczeniu ZUS i PIT na rękę zostanie około 3100-3300 zł, w zależności od ulg.

Po zakończeniu roku zleceniodawca wydaje Ci formularz PIT-11 – z danymi o wszystkich naliczeniach i potrąceniach. Z tym dokumentem składasz roczne zeznanie podatkowe w urzędzie skarbowym (zazwyczaj do końca kwietnia).

Jak rozwiązać (zakończyć) Umowę zlecenia?

Zasady rozwiązania umowy zgodnie z Kodeksem cywilnym (Art. 746 KC)

Polski Kodeks cywilny w artykule 746 mówi wprost:

• Każda ze stron – zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca – może wypowiedzieć umowę w każdym czasie.
• Ale, jak zawsze, są niuanse – na przykład, jeśli poinformowałeś o odejściu dzień przed ważnym wydarzeniem, na którym miałeś pracować, a nie ma nikogo na zastępstwo – zleceniodawca ma prawo żądać odszkodowania.
• Jeśli umowę wypowiada zleceniodawca, musi on zwrócić Ci wydatki, które już poniosłeś, oraz zapłacić za część pracy, którą zdążyłeś wykonać przed zerwaniem umowy.

To proste: możesz zakończyć współpracę w dowolnym momencie, ale – z szacunkiem i formalnie.

Skutki prawne rozwiązania umowy zlecenia

Po rozwiązaniu umowy każda ze stron powinna zamknąć wszystkie sprawy między sobą:

• jeśli praca została częściowo wykonana – należy za nią zapłacić;
• jeśli pobrano zaliczkę, a praca nie została wykonana – pieniądze podlegają zwrotowi;
• jeśli w trakcie pracy przekazano Ci sprzęt, dokumenty lub materiały, należy je zwrócić;
• czasami warto sporządzić krótki protokół lub pismo, w którym obie strony potwierdzają brak roszczeń.

Warto zrozumieć: jeśli jedna ze stron zrywa umowę bez ważnego powodu i wyrządza tym szkodę drugiej stronie – na przykład zawala projekt lub nie dotrzymuje terminów – druga strona może domagać się odszkodowania.

Ważne kwestie dla obywateli Ukrainy w Polsce

Legalizacja zatrudnienia: czy potrzebne jest zezwolenie na pracę?

Dla większości cudzoziemców w Polsce praca jest możliwa tylko z zezwoleniem (zezwolenie na pracę) lub oświadczeniem pracodawcy. Ale dla Ukraińców obowiązuje specjalna zasada.

Od początku 2022 roku, po wybuchu wojny, Polska uprościła system zatrudniania:

• jeśli przebywasz w Polsce legalnie (na podstawie ochrony czasowej, wizy, ruchu bezwizowego lub innej legalnej podstawie) – nie potrzebujesz osobnego zezwolenia na pracę.
• Pracodawca po prostu powiadamia Powiatowy Urząd Pracy o zatrudnieniu Cię. Robi się to przez specjalną platformę online (praca.gov.pl) dosłownie w kilka minut.

Przykład z życia:

Maryna przyjechała objęta ochroną czasową (UKR) i podpisała Umowę zlecenia z firmą sprzątającą. Pracodawca wysłał powiadomienie online – i to wszystko, żadnych wizyt w urzędzie, żadnych dodatkowych papierów.

Czy Umowa zlecenia wlicza się do stażu pracy?

To jedno z najczęstszych pytań – zwłaszcza u osób, które pracują na Umowie zlecenia nie pierwszy rok. Odpowiedź nie jest do końca jednoznaczna: wszystko zależy od tego, czy były za Ciebie opłacane składki ZUS.

• Jeśli od umowy odprowadzane są składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, to ten okres wlicza się do stażu ubezpieczeniowego (okres składkowy) wpływającego na emeryturę.
• Natomiast jeśli pracodawca nie płacił składek (np. w przypadku studenta do 26. roku życia, który ma ulgę), to ten okres nie wlicza się do stażu emerytalnego – po prostu wykonywałeś pracę, ale bez pokrycia ubezpieczeniowego.

Planowane zmiany w składkach ZUS od Umów zlecenia (Perspektywa 2025/2026)

• Możliwe, że trzeba będzie płacić pełne składki ZUS od każdej umowy zlecenia, nawet jeśli wcześniej przy zbiegu tytułów (np. inna praca) nie było to wymagane.
• Może to wpłynąć na to, ile „na rękę” otrzymujesz.
• Jeśli jesteś studentem do 26 lat lub masz inne ulgi – na razie zasady pozostaną bez zmian.
• Pracodawcy i wykonawcy muszą śledzić zmiany: jeśli reforma wejdzie w życie, będą musieli dostosować rozliczenia i umowy.