Umowy o pracę w Polsce i zmiany w Kodeksie pracy

23 marca 2023 roku Prezydent RP Andrzej Duda podpisał zmiany w Kodeksie pracy. Nowe zasady wejdą w życie w kwietniu. Dowiedz się, co się zmieni! Proponujemy również dowiedzieć się, jakie są rodzaje umów. W końcu nie każda umowa jest korzystna dla pracownika, dlatego warto wiedzieć, jakie prawa i obowiązki niesie za sobą podpisanie takiego dokumentu. 

Zmiany w polskim kodeksie pracy

Zmiany miały być wdrożone na początku sierpnia 2022, ale ze względu na pracochłonność procesu legislacyjnego termin wprowadzenia nowych przepisów został przesunięty. Zmiany te wynikają z konieczności wdrożenia do polskiego ustawodawstwa decyzji Unii Europejskiej w zakresie zatrudnienia i pracy. Jak zaznaczono, zmiany dotyczyć będą przede wszystkim umów o pracę na okres próbny, czyli umów zawieranych w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i jego przydatności do wykonywania określonego rodzaju pracy.

Zgodnie z nowymi przepisami, umowa na okres próbny:

• może zostać zawarta na czas od 1 do 3 miesięcy (okres ten zostanie ustalony w zależności od planowanego czasu trwania kolejnej umowy o pracę pracownika);
• może być ponownie zawarta przez pracodawcę z tym samym pracownikiem, jeśli zostanie on zatrudniony na innym stanowisku (do wykonywania innego rodzaju pracy);
• оkres próbny może być przedłużony o okres urlopu lub innej nieobecności pracownika z uzasadnionej przyczyny.

Zobacz podobne:
Praca zdalna i freelance w Polsce

I tak, zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej, według nowych przepisów, umowa o pracę z okresem próbnym w Polsce będzie zawarta na 1 miesiąc, jeżeli pracodawca zamierza zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na czas określony do 6 miesięcy. Z kolei 2-miesięczny okres próbny będzie przewidziany dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy na czas określony od 6 do 12 miesięcy, a 3-miesięczny okres próbny przeznaczony jest dla pracowników, z którymi planowane jest podpisanie umowy o pracę na co najmniej 12 miesięcy. W uzasadnionych przypadkach pracodawca ma prawo przedłużyć okres próbny z jednego lub dwóch miesięcy do trzech miesięcy, ale nie więcej.

Wśród innych zmian:

• Wprowadzone zostaną dodatkowe przerwy w pracy. Jeśli pracownik pracuje dłużej niż 6 godzin, będzie miał prawo do 15 minut; jeśli dłużej niż 9 godzin, pracownik będzie miał prawo do dodatkowej przerwy trwającej co najmniej 15 minut; jeśli dłużej niż 16 godzin, pracownik będzie miał prawo do kolejnej przerwy trwającej co najmniej 15 minut.
• Kary dla pracodawców, którzy nie informują pracowników o warunkach zatrudnienia i nie odpowiadają na pytania pracowników w tym zakresie.
• Wprowadzone zostaną nowe przepisy dotyczące elastycznych form pracy. Pracownicy wychowujący dziecko w wieku do 8 lat będą mogli składać wnioski w formie papierowej lub elektronicznej o elastyczną organizację pracy.

Umowa o pracę

Umowa o pracę opiera się na założeniach polskiego Kodeksu Pracy, czyli aktu prawnego, który określa zarówno prawa i obowiązki pracownika, jak i pracodawcy. Dla wielu osób jest to najlepsza podstawa do zatrudnienia, ponieważ gwarantuje każdemu pracownikowi prawa takie jak:

• co najmniej minimalną miesięczną pensję (w Polsce wynosi ona 3490 złotych brutto od 2023 roku)
• zapłatę za okres kiedy chorowaliśmy i nie byliśmy zdolni do pracy w wysokości 80% naszego wynagrodzenia
• płatne urlopy wypoczynkowe (21 lub 26 dni w skali roku w zależności od stażu pracy)
• konkretnie określony czas i miejsce pracy
• – bezpieczne warunki pracy i przestrzeganie zasad BHP

Umowa o pracę posiada jednak także swoje wady. Możemy do nich między innymi zaliczyć:

• często niższa stawka niż przy zawieraniu innych umów ze względu na wyższe koszty utrzymania pracownika przez pracodawcę
• konieczność przestrzegania czasu i miejsca pracy określonego w umowie, często sztywne godziny pracy
• obowiązek przepracowania określonej liczby godzin w skali miesiąca (pełny etat to 40 godzin w tygodniu)

Umowę o pracę możemy podpisać na okres próbny, na zastępstwo podczas dłuższej nieobecności danego pracownika, a także na czas określony lub nieokreślony. Umowa o pracę może zostać rozwiązana, zachowując odpowiedni okres wypowiedzenia. Jeżeli u danego pracodawcy przepracowaliśmy mniej niż 6 miesięcy, wówczas obowiązuje nas 2-tygodniowy okres wypowiedzenia. Miesiąc okresu wypowiedzenia obowiązuje po przepracowaniu więcej niż pół roku, natomiast 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia musimy przestrzegać, kiedy w danej firmie pracujemy już dłużej niż 3 lata.

Przy zawieraniu umowy o pracę zarówno my, jak i pracodawca musimy opłacać składki ubezpieczeniowe (będą one potrącane automatycznie z naszej pensji). Zaliczamy do nich:

• składkę emerytalną (9,76% finansowanych przez pracownika oraz tyle samo przez pracodawcę)
• składkę rentową (1,50% odprowadzanych przez pracownika oraz 6,5% przez pracodawcę)
• składkę zdrowotną (opłaca wyłącznie pracownik w wysokości 9%)
• składkę chorobową (2,45% również opłacana wyłącznie przez pracownika)

Umowa zlecenie

Umowa zlecenie zdecydowanie nie daje takich przywilejów i nie gwarantuje zachowania praw pracowniczych, co umowa o pracę. Mimo wszystko jest to jedna z popularniejszych form umów zawieranych w Polsce. Jej zarówno dużym plusem, jak i minusem jest to, że nie daje ona podstawy do stabilnego zatrudnienia. Oznacza to, że pracownik lub pracodawca mogą ją zerwać z dnia na dzień. Podpisując umowę zlecenie, koszt naszego wynagrodzenia powinien być również nieco wyższy. Z punktu widzenia pracodawcy jest to korzystna opcja, ponieważ nie musi on regulować wszystkich składek. Oznacza to, że koszt utrzymania pracownika jest dla niego zdecydowanie niższy. Wyższe wynagrodzenie netto pociąga jednak brak korzyści, które gwarantuje umowa o pracę. Jeżeli zdecydujemy się na umowę zlecenie, nie możemy liczyć na płatne urlopy, wynagrodzenie za czas choroby itp. Przy podpisywaniu umowy zlecenia pracodawca rozlicza się z pracownikiem godzinowo, a minimalna stawka za godzinę, jaka musi zostać wypłacona, to 22,80 złotych brutto.

Zobacz też: Polscy pracodawcy nie będą już mogli płacić Ukraińcom mniej

Umowa zlecenie bardzo chętnie zawierana jest ze studentami, którzy nie ukończyli jeszcze 26 roku życia ta wówczas pracodawca nie musi opłacać obowiązkowych składek, co oznacza, że koszt utrzymania takiego pracownika jest minimalny.

Zalety umowy zlecenie:

• swoboda w zawieraniu i rozwiązywaniu umowy
• zazwyczaj nie obowiązuje nas godzinowy wymiar czasu pracy, możemy pracować więcej lub mniej, w zależności od naszych potrzeb oraz możliwości
• gwarancja minimalnej stawki godzinowej
• atrakcyjna forma zatrudnienia dla osób uczących się lub studiujących ze względu na wyższą pensję (wiąże się to z brakiem obowiązku opłacania składek przez pracodawcę)

Wady umowy zlecenie:

• brak prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, urlopu na żądanie
• nie przysługuje również płatne zwolnienie lekarskie i urlop zdrowotny
• okres przepracowany na umowie zlecenie nie wlicza się do naszego stażu pracy

Umowa o dzieło

Zawierając umowę o dzieło, ani z pensji pracownika, ani ze strony pracodawcy nie są odprowadzane składki na ubezpieczenia zdrowotne oraz społeczne. Przy zawieraniu takiego dokumentu pracodawca zleca nam do wykonania konkretne zadanie i mamy określony czas, kiedy powinniśmy je zakończyć. Co ważne umowy o dzieło nie można wypowiedzieć, tak jak umowy o pracę czy umowy zlecenia. Pracodawca może rozwiązać taki dokument jedynie, kiedy pracownik nie wykonał swojej pracy lub wykonał ją w sposób niezgodny z założeniami. Jeżeli w trakcie trwania umowy o dzieło pracodawca ją wypowiedział bez konkretnej przyczyny, wówczas powinien nam wypłacić całkowite wynagrodzenie. Przy zawieraniu umowy o pracę lub zlecenia nie ponosimy odpowiedzialności za końcowe efekty swojej pracy, musimy jednak dołożyć wszelkich starań, aby praca została dobrze wykonana. W przypadku umowy o dzieło liczy się wyłącznie efekt końcowy, dlatego jeżeli nie będzie on spełniał zawartych w umowie warunków, pracodawca może obniżyć naszą pensję.

Zalety umowy o dzieło:

• uzyskiwane wyższe wynagrodzenie netto ze względu na brak opłacanych składek
• swoboda i elastyczność pracy – brak określonych godzin i jasnego harmonogramu, jedynie termin, do którego musimy zdążyć z realizacją danego zlecenia

Wady umowy o dzieło:

• brak składek zdrowotnych, emerytalnych. Oznacza to, że nie posiadamy żadnego zabezpieczenia na przyszłość oraz nie możemy skorzystać z płatnego zwolnienia lekarskiego
• pracodawca może zerwać taką umowę i pomniejszyć naszą wypłatę, jeżeli okaże się, że nie wykonaliśmy starannie naszej pracy