Jak uzyskać pomoc finansową dla samotnych rodziców w Polsce

Jesteś samotnym rodzicem z Ukrainy w Polsce? Opowiadamy, jakie świadczenia i ulgi są dostępne w 2025 roku, a także gdzie znaleźć bezpłatne kursy, pomoc psychologiczną i inne wsparcie dla Ciebie i Twojego dziecka.

Kto jest uważany za samotnego rodzica w Polsce?

Za samotnego rodzica uważa się osobę, która wychowuje dziecko (dzieci) bez małżonka, nawet jeśli dziecko jest adoptowane lub biologiczne. Mogą to być sytuacje, gdy drugi rodzic zmarł, został pozbawiony praw rodzicielskich, uznany za zaginionego, jest niezdolny do czynności prawnych lub nie uczestniczy w wychowaniu dziecka.

Jednak ważne jest, aby zrozumieć, że samo mieszkanie oddzielnie od drugiego rodzica nie wystarczy. Polskie urzędy wymagają oficjalnych dokumentów potwierdzających Twój status. Zobaczmy, jakie dokładnie sytuacje są uznawane:

1. Rozwód

Jeśli jesteś oficjalnie po rozwodzie (po polsku — rozwód), potwierdza to, że nie prowadzisz wspólnego gospodarstwa domowego, a drugi rodzic nie uczestniczy w wychowaniu. Ten dokument często wystarcza do uznania statusu samotnego rodzica.

2. Brak alimentów

Jeśli drugi rodzic nie płaci alimentów, a Ty masz na to dokumentalne potwierdzenie (na przykład, wyrok sądu lub zaświadczenie od komornika o bezskuteczności egzekucji alimentów), to również będzie to podstawą.

3. Drugi rodzic nie uznał dziecka

Jeśli ojciec dziecka oficjalnie nie uznał ojcostwa — automatycznie jesteś uważana za samotną matkę. Dotyczy to również sytuacji, gdy jeden z rodziców zmarł, został uznany za zaginionego lub przebywa w zakładzie karnym przez dłuższy czas.

Przykład z życia:

„Przyjechałam do Polski z Ukrainy w 2022 roku z córką. Mąż został na Ukrainie, ale od tego czasu nie pomagał nam ani finansowo, ani moralnie. W MOPS-ie poproszono mnie o: akt urodzenia dziecka, PESEL, zaświadczenie o dochodach i oświadczenie, że ojciec nie uczestniczy w wychowaniu. Dołączyłam jeszcze wydruk z komunikatorów — i przyznano mi pomoc jako samotnemu rodzicowi. Bardzo pomogli w formalnościach — najważniejsze to nie bać się pytać i wszystko robić oficjalnie.”

Świadczenia dla samotnych rodziców w Polsce?

Jeśli wychowujesz dziecko samodzielnie, masz prawo do szeregu świadczeń socjalnych. Niektóre z nich są przyznawane niezależnie od Twojego dochodu, inne – tylko jeśli dochód rodziny jest niższy od określonego progu.

Ważne: w Polsce świadczenia nie są przyznawane automatycznie. Nawet jeśli masz do nich prawo, musisz złożyć wniosek — online przez portal Emp@tia, w lokalnym MOPS-ie lub przez bank, jeśli dotyczy to świadczenia 800+.

Świadczenie 800+ (Świadczenie wychowawcze)

To najbardziej znane i popularne świadczenie, które przysługuje na każde dziecko do 18 roku życia. Główną zaletą jest to, że dochód rodziny nie jest brany pod uwagę. Otrzymujesz stałą kwotę co miesiąc, nawet jeśli oficjalnie nie pracujesz.

• Kwota: 800 złotych na dziecko.
• Jak otrzymać: należy złożyć wniosek do odpowiedniej instytucji (ZUS).
• Specyfika: świadczenie nie zależy od dochodu, więc mogą je otrzymać wszyscy, którzy mieszkają i są oficjalnie zarejestrowani w Polsce.

Wniosek można złożyć przez bank, portal Emp@tia lub PUE ZUS.

Zobacz też: Kredyt hipoteczny w Polsce dla Ukraińców: jak uzyskać kredyt na mieszkanie

300+ (Dobry Start)

To jednorazowe świadczenie przyznawane raz w roku — przed rozpoczęciem roku szkolnego, aby pomóc w zakupie przyborów szkolnych.

• Kwota: 300 złotych na dziecko w wieku od 7 do 20 lat, które uczęszcza do szkoły.
• Dla kogo: dla rodzin z dziećmi uczącymi się.
• Specyfika: wniosek należy składać co roku od nowa.

Zasiłek rodzinny

To już pomoc, która zależy od dochodu rodziny. Przysługuje, jeśli dochód na jednego członka rodziny nie przekracza 674 złotych miesięcznie (lub 764 złotych, jeśli w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością).

Wysokość zasiłku zależy od wieku dziecka:

• 95 złotych — do 5 lat,
• 124 złote — od 5 do 18 lat,
• 135 złotych — od 18 do 24 lat (jeśli dziecko się uczy).

Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

Jeśli otrzymujesz zasiłek rodzinny i jednocześnie jesteś oficjalnie uznany/a za samotnego rodzica, może Ci przysługiwać dodatkowe miesięczne świadczenie:

• 193 złote na jedno dziecko,
• 273 złote, jeśli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności.

Maksymalnie — 386 złotych na wszystkie dzieci. Tutaj również ważne jest potwierdzenie, że alimenty nie są otrzymywane lub ich egzekucja jest niemożliwa.

Dodatek mieszkaniowy

W zależności od Twojej gminy (jednostki administracyjnej) można ubiegać się o dofinansowanie do czynszu. Jego wysokość zależy od:

• liczby osób w rodzinie,
• wielkości mieszkania,
• dochodów.

Świadczenie przyznawane jest na 6 miesięcy i może być przedłużone. Szczegółów należy szukać w Urzędzie Gminy lub MOPS w miejscu zamieszkania.

Pamiętaj: Wniosek należy składać na każde świadczenie osobno, w terminie i z wymaganymi dokumentami. Jeśli nie jesteś pewien/pewna — lepiej udać się osobiście do MOPS, gdzie są zobowiązani pomóc i doradzić.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymywać świadczenia?

Otrzymanie świadczeń jest proste — jeśli się odpowiednio przygotujesz. Oto główne wymagania:

1. Posiadanie legalnego pobytu w Polsce

Musisz przebywać w Polsce legalnie. Ważne: przy składaniu wniosków zawsze dołączasz dokumenty potwierdzające Twój status. Jeśli masz PESEL UKR — to już wystarczy do wielu świadczeń, w tym do 800+ i Dobry Start.

2. Wspólne zamieszkiwanie z dzieckiem w Polsce

Świadczenia przyznawane są tylko wtedy, gdy faktycznie mieszkasz z dzieckiem. Jeśli na przykład przebywasz w Polsce, a dziecko zostało na Ukrainie, otrzymasz odmowę przyznania świadczeń.

3. Potwierdzenie braku drugiego rodzica

Jeśli ubiegasz się o świadczenia jako samotny rodzic, polskie urzędy będą wymagać dokumentalnego potwierdzenia, że drugi rodzic nie uczestniczy w wychowaniu dziecka i nie płaci alimentów.

Odpowiednie będą następujące dokumenty:

• akt zgonu drugiego rodzica;
• wyrok sądu o rozwodzie;
• orzeczenie sądowe o ustanowieniu opieki / pozbawieniu praw rodzicielskich;
• zaświadczenie od komornika o bezskuteczności egzekucji alimentów;
• w niektórych przypadkach — oświadczenie pod odpowiedzialnością karną, jeśli inne dokumenty są niemożliwe do uzyskania.

Przykład: Oksana ze Lwowa rozwiodła się z mężem jeszcze przed przeprowadzką do Polski. Dołączyła ukraińskie świadectwo rozwodu z tłumaczeniem przysięgłym na język polski oraz zaświadczenie, że nie otrzymuje alimentów. To wystarczyło, aby ubiegać się o dodatek jako samotny rodzic.

4. Dochód rodziny

Niektóre świadczenia, takie jak zasiłek rodzinny i dodatki mieszkaniowe, zależą od poziomu dochodu na członka rodziny. Ustalono konkretne progi (aktualizowane co roku), i jeśli je przekraczasz — świadczenie nie zostanie przyznane.

Jeśli spełniasz wszystkie warunki — możesz składać wnioski na kilka rodzajów pomocy jednocześnie. A jeśli nie jesteś pewien/pewna — lepiej udać się do lokalnego MOPS lub GOPS, tam pomogą Ci się zorientować, nawet jeśli nie mówisz płynnie po polsku.

Jak ubiegać się o świadczenia – instrukcja krok po kroku dla samotnych rodziców

Aby ułatwić procedurę ubiegania się o świadczenia, przygotowaliśmy szczegółową instrukcję, uwzględniającą potrzeby ukraińskich uchodźców i często zadawane pytania.

Krok 1: Przygotuj podstawowe dokumenty

Na początek zbierz podstawowy pakiet:

• paszport lub inny dokument tożsamości;
• PESEL — obowiązkowo, najlepiej z adnotacją UKR (jeśli jesteś uchodźcą);
• akt urodzenia dziecka (może być ukraiński, najlepiej z tłumaczeniem);
• dokumenty potwierdzające Twój pobyt w Polsce — PESEL, karta pobytu, decyzja o ochronie czasowej.

Krok 2: Zbierz dodatkowe zaświadczenia

Niektóre świadczenia wymagają dodatkowych dokumentów:

• Dokumenty o dochodach (zaświadczenia z pracy, ZUS).
• Potwierdzenie braku drugiego rodzica (orzeczenia sądowe, zaświadczenia od komornika).
• Tłumaczenie dokumentów zagranicznych u tłumacza przysięgłego.

Rada: Jeśli nie masz wymaganych polskich zaświadczeń — możesz złożyć ukraińskie dokumenty z tłumaczeniem przysięgłym. W niektórych gminach to wystarczy.

Zobacz też: Świadczenie pielęgnacyjne dla Ukraińców w Polsce - nowe zasady i kwota

Krok 3: Złożenie wniosku

Możesz złożyć wniosek na jeden z trzech sposobów:

• online przez portal Emp@tia (https://empatia.mpips.gov.pl/) — dla większości świadczeń socjalnych;
• przez platformę PUE ZUS (https://www.zus.pl/) — wygodne do składania wniosków o 800+ i Dobry Start;
• osobiście w MOPS lub OPS (Ośrodek Pomocy Społecznej) w miejscu zamieszkania.

Jeśli nie jesteś pewien/pewna, dokąd się udać — wpisz w Google „MOPS + nazwa Twojego miasta” (np. MOPS Wrocław) — pojawi się adres i godziny otwarcia.

Krok 4: Oczekiwanie na decyzję

Po złożeniu wniosku decyzja jest zazwyczaj podejmowana w ciągu do 30 dni. Odpowiedź przychodzi e-mailem, na konto PUE ZUS lub pocztą tradycyjną.

Jeśli wszystko zostało złożone prawidłowo — pieniądze są przelewane na konto bankowe wskazane we wniosku.

Przykład: „Złożyłam wniosek o 800+ i 300+ przez PUE ZUS, wszystko wypełniłam z pomocą sąsiadki. Po 2 tygodniach przyszło pismo o pozytywnej decyzji, pieniądze wpłynęły prawie natychmiast”.

Dodatkowa pomoc dla samotnych rodziców

Oprócz podstawowych świadczeń, w Polsce istnieje wiele programów wsparcia, zwłaszcza jeśli jesteś samotnym rodzicem i do tego uchodźcą. Ważne jest, aby wiedzieć, gdzie się zwrócić i co Ci przysługuje:

• Bezpłatne lub częściowo płatne przedszkola

W wielu gminach przewidziana jest dodatkowa pomoc w opłatach za przedszkole — zwłaszcza dla matek, które pracują lub się uczą.

• Kursy i programy przekwalifikowujące

Wojewódzkie urzędy pracy (Urząd Pracy) i fundacje (np. Fundacja Ukraina, Caritas) organizują bezpłatne kursy języka polskiego, doradztwa zawodowego, IT, opieki nad osobami starszymi itp.

Rada: zapytaj w swojej gminie lub lokalnym MOPS-ie — wskażą najbliższe programy.

• Pomoc psychologiczna i prawna

Za pośrednictwem organizacji takich jak Caritas Polska, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę i innych można uzyskać porady.

Pomoc w rozwiązywaniu kwestii prawnych — na przykład przy załatwianiu dokumentów, ochronie praw.

• Ulgi od gmin

Lokalne władze (gminy) często oferują:

• bezpłatne obiady dla dzieci w szkołach,
• zniżki na transport (szczególnie w dużych miastach),
• pomoc w zakresie odzieży, artykułów papierniczych i mundurków szkolnych.

Typowe błędy i przydatne wskazówki

Często samotni rodzice spotykają się z odmową z przyczyn formalnych.

• Brak zaświadczenia od komornika – koniecznie uzyskaj dokument potwierdzający, że próbowałeś/aś dochodzić alimentów. Bez tego świadczenia nie zostaną przyznane.
• Spóźnienie ze złożeniem dokumentów – terminy są ważne. Jeśli przegapisz miesiąc składania wniosków, stracisz świadczenia.
• Brak tłumaczenia dokumentów – wszystkie dokumenty w języku ukraińskim lub innym muszą być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego.

Rada: lepiej z góry udać się do MOPS lub OPS i poprosić o listę potrzebnych dokumentów w Twojej sytuacji. Są zobowiązani pomóc, nawet jeśli nie mówisz po polsku — możesz przyjść z osobą towarzyszącą.

Często zadawane pytania (FAQ)

Czy można złożyć wniosek bez ugody alimentacyjnej?

Tak, jeśli istnieje dokumentalne potwierdzenie, że egzekucja alimentów jest niemożliwa:

• zaświadczenie od komornika,
• wyrok sądowy,
• wniosek o poszukiwanie drugiego rodzica (w niektórych przypadkach).

Co zrobić, jeśli drugi rodzic przebywa w innym kraju?

Należy to wskazać w formularzu i w miarę możliwości dołączyć:

• dokument rozwodowy,
• Twoje wyłączne prawo do opieki,
• zaświadczenie o braku kontaktu / płatności.

Czy dochód trzeba potwierdzać co roku?

Tak, zwłaszcza jeśli otrzymujesz świadczenia rodzinne. Wniosek składa się corocznie — zwykle od lipca do października na nowy okres (od 1 listopada). Uwaga: uwzględniany jest dochód za rok poprzedzający rok bazowy, ale ważne są zmiany (np. utrata pracy).

Czy można otrzymywać świadczenia, jeśli rodzic pracuje nieoficjalnie?

Tak, ale tylko te świadczenia, które nie zależą od dochodu — takie jak 800+ i Dobry Start. Jeśli ubiegasz się o świadczenia, gdzie dochód jest kryterium (np. świadczenie rodzinne), mogą poprosić o oficjalne potwierdzenie — i brak legalnego dochodu może być problemem.

Podsumowanie

Jeśli jesteś samotnym rodzicem wychowującym dziecko w Polsce, zwłaszcza jako uchodźca z Ukrainy, masz dostęp do wielu form wsparcia. Najważniejsze to znać swoje prawa i nie bać się prosić o pomoc. Państwo, lokalne gminy i organizacje charytatywne starają się wspierać takie rodziny – ważne jest tylko, aby terminowo składać dokumenty i potwierdzać swój status.

Chcą Państwo być na bieżąco z ważnymi wiadomościami i poradami dla Ukraińców w Polsce? Dołączcie do naszej społeczności! Obserwujcie nas na Facebooku i subskrybujcie nasz kanał na Telegramie, aby nie przegapić wiadomości, porad dotyczących życia w Polsce i odpowiedzi na ważne pytania.