List z polskiego Ministerstwa Finansów – czy Polska naprawdę pozwoliła Ukraińcom nie płacić podatków?
Polskie Ministerstwo Finansów odpowiedziało na wniosek Biura Skutecznych Regulacji BRDO, aby umożliwić niektórym kategoriom ukraińskich uchodźców dalsze płacenie podatków do ukraińskiego budżetu.
Po emocjach wśród Ukraińców związanych z płaceniem polskiego podatku dochodowego po pobycie w Polsce powyżej 183 dni, głośno zrobiło się o piśmie polskiego Ministerstwa Finansów, które rzekomo pozwala uchodźcom nie płacić podatków do polskiego budżetu. Spróbujmy dowiedzieć się, czy to prawda i na czym to polega.
Gdzie to wszystko się zaczęło?
Z powodu rosyjskiej agresji i sprowokowanej przez nią masowej migracji zarobkowej Ukraińców za granicę, Ukraina ryzykuje utratę dużej ilości pieniędzy z podatków. Faktem jest, że wielu Ukraińców, którzy przekroczyli granicę, nadal pracuje zdalnie dla ukraińskich firm. (Niech od razu będzie powiedziane, że chodzi o pracowników zdalnych. Ukraińcy pracujący w Polsce dla lokalnych firm płacą podatki do polskiego budżetu – nie ma niepewności co do opodatkowania).
Zgodnie z międzynarodowymi umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, pracownik pracujący zdalnie dla ukraińskiej firmy musi płacić podatki w kraju, w którym się znajduje. Przykładowo, w Polsce cudzoziemiec automatycznie staje się rezydentem podatkowym kraju, jeśli jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej przekracza 183 dni.
Zrozumiałe jest, że w czasie wojny dla Ukrainy kluczowe jest, aby jak najwięcej przepływów finansowych pozostało w państwie, ponieważ to właśnie te środki w dużej mierze tworzą budżet i PKB kraju. Jak zauważył Igor Samokhodsky, szef sektora IT i Telecom w Biurze Efektywnych Regulacji BRDO:
Dziś szczególnie ważne jest zachowanie kapitału ludzkiego i podatków, aby Ukraińcy, którzy czasowo wyjechali, nadal wspierali ukraińską gospodarkę. Dotyczy to wszystkich sektorów, ale przede wszystkim gospodarki kreatywnej.
Wynagrodzenie w Polsce – „brutto” i „netto”
Mając to na uwadze, w maju 2022 roku Biuro ds. Efektywnych Regulacji BRDO wraz ze Stowarzyszeniem IT Ukraina zwróciło się do rządu Ukrainy, a także do Ministerstw Finansów krajów partnerskich (Polski, Bułgarii, Czech, Węgier, Rumunii, Słowacji i Niemiec) z prośbą o umożliwienie przedsiębiorcom-uchodźcom, którzy znaleźli się w tych krajach, niezmieniania rezydencji podatkowej.
Odpowiedź polskiego Ministerstwa Finansów
W lipcu polskie Ministerstwo Finansów odpowiedziało na list otrzymany od think-tanku BRDO. W oficjalnym piśmie polskie Ministerstwo Finansów, oprócz słów wsparcia dla Ukraińców, przedstawia wyjaśnienie polskiej koncepcji rezydencji podatkowej dla nierezydentów.
Przede wszystkim w piśmie zauważono, że rezydencję podatkową w Polsce regulują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Polską a Ukrainą. A zgodnie z tymi dokumentami za rezydenta podatkowego uznaje się osobę, która fizycznie przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym lub posiada tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych. W piśmie zwrócono też uwagę, że zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania, którą Polska i Ukraina podpisały w 1993 r., o ustaleniu rezydencji podatkowej decyduje faktyczne miejsce zamieszkania osoby lub kryterium ośrodka interesów życiowych.
Mówiąc konkretnie o obecnej sytuacji i ukraińskich rezydentach zmuszonych do przebywania na ziemiach polskich z powodu rosyjskiej agresji, Jakub Jankowski, zastępca dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych w polskim Ministerstwie Finansów, powiedział:
Chcę zapewnić o bardzo elastycznym i indywidualnym podejściu organów podatkowych. Ogólnie rzecz biorąc, nie wykluczamy możliwości przyjęcia za podstawę w czasie wojny centrum żywotnych interesów na Ukrainie. Ponadto, mając na uwadze szczególne potrzeby podatników ukraińskich, wprowadziliśmy specjalny przepis dla obywateli Ukrainy, pozwalający im, jeśli zechcą, wybrać opodatkowanie jako rezydentów podatkowych Polski. Jest to opcja specjalna, z której można swobodnie korzystać i jest dostępna tylko w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. dla obywateli Ukrainy objętych ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Obywatele Ukrainy mają możliwość, jeśli chcą, wybrać ten specjalny system w celu uzyskania korzystniejszych warunków opodatkowania niż te przewidziane w zasadach ogólnych.
Komentarz BRDO do odpowiedzi polskiego Ministerstwa Finansów
Komentując list polskiego Ministerstwa Finansów, eksperci BRDO zauważają, że poprzez swoją gotowość do umożliwienia przymusowym ukraińskim migrantom posiadającym źródło dochodu w kraju ojczystym zachowania ukraińskiej rezydencji podatkowej i niepłacenia podatków w kraju przyjmującym, Polska po raz kolejny pokazuje swoją solidarność z narodem ukraińskim. Ponieważ nie próbuje interpretować na swoją korzyść kwestii określenia „centrum żywotnych interesów Ukraińców”, nawet jeśli będą oni przebywać w kraju dłużej niż 183 dni.
Zespół BRDO informuje, że wkrótce zostaną opublikowane instrukcje krok po kroku dla obywateli Ukrainy i FLP pracujących zdalnie w krajach europejskich, którzy mogą zachować ukraińską rezydencję podatkową. Niemniej jednak na stronie internetowej Urzędu Efektywnych Regulacji zwraca się uwagę, że obecnie w polskim ustawodawstwie podatkowym nie ma specjalnych zasad dla imigrantów z Ukrainy w zakresie rezydencji podatkowej. Dlatego też obecnie obowiązują ogólne zasady opodatkowania.
Podsumowując znaczenie wyjaśnienia otrzymanego z polskiego Ministerstwa Finansów, BRDO pisze:
Należy pamiętać, że otrzymane wyjaśnienie nie powinno być traktowane jako powszechne i kompleksowe przyzwolenie dla Ukraińców na niepłacenie podatków w Polsce. Ustalenie centrum interesów życiowych i rezydencji podatkowej w każdym indywidualnym przypadku jest złożonym zagadnieniem prawnym, które może wymagać kontaktu z prawnikami, doradcami podatkowymi lub oficjalnymi polskimi władzami.
