Jak obchodzi się Boże Narodzenie w Polsce i święta Bożego Narodzenia w Ukrainie

Boże Narodzenie w Polsce i na Ukrainie to czas, w którym dawne tradycje i współczesne zwyczaje przeplatają się, tworząc niepowtarzalną atmosferę świąt i rodzinnego ciepła. W obu krajach jest to czas, w którym głęboko zakorzenione obrzędy i rytuały odgrywają kluczową rolę w obchodach, odzwierciedlając bogactwo dziedzictwa kulturowego i historycznego. Więcej na ten temat można przeczytać w naszym artykule.

Boże Narodzenie na Ukrainie i w Polsce: kiedy będziemy świętować w 2023 roku?

W Polsce, podobnie jak we wszystkich krajach katolickich, Boże Narodzenie obchodzone jest tradycyjnie 25 grudnia. Pod koniec XVI wieku Kościół rzymskokatolicki przeszedł na kalendarz gregoriański, wprowadzony w 1582 roku przez papieża Grzegorza XIII w celu zastąpienia kalendarza juliańskiego ze względu na niedokładność tego ostatniego. Data ta pozostała więc niezmieniona przez wiele stuleci.

Na Ukrainie, gdzie większość wierzących stanowią prawosławni, do tego roku tradycyjną datą Bożego Narodzenia był 7 stycznia. Jednak od 1 września 2023 r. PCU i UGK przeszły na nowy kalendarz juliański, co doprowadziło do zmiany dat niektórych świąt religijnych, w tym Bożego Narodzenia. W związku z tym od 2023 r. Ukraińcy będą obchodzić Boże Narodzenie 25 grudnia (Wigilia odpowiednio 24 grudnia) – wraz z całym światem katolickim i Kościołami prawosławnymi, których kalendarz liturgiczny również opiera się na nowym kalendarzu juliańskim.

Zapraszamy do dołączenia do naszego kanału Telegram, naszej strony na Facebooku i Instagramie. Pomoże Ci to być na bieżąco z najnowszymi wiadomościami i wydarzeniami .

Obecnie nowy kalendarz juliański jest używany przez 10 z 15 kościołów prawosławnych na świecie (Patriarchat Ekumeniczny, Patriarchat Aleksandrii, Patriarchat Antiochii, Patriarchat Rumuński, Patriarchat Bułgarski, Kościół Cypru, Kościół Grecji, Kościół Albanii, Kościół Czech i Słowacji oraz Kościół Prawosławny Ukrainy). Warto również zauważyć, że w rzeczywistości data obchodów Bożego Narodzenia jest taka sama dla wszystkich chrześcijan – 25 grudnia. Różnią się jedynie kalendarze używane przez różne kościoły.

Jak świętować Boże Narodzenie w Polsce: polska Wigilia, tradycje, świąteczne potrawy

W Polsce, zgodnie z tradycją katolicką, Boże Narodzenie poprzedza czterotygodniowy post bożonarodzeniowy – Adwent (łac. „przyjście”), podczas którego wierni przygotowują się duchowo do przeżywania jednego z największych świąt chrześcijańskich poprzez tradycyjne praktyki postne: modlitwę, pokutę i działalność charytatywną. Najbardziej znaną tradycją adwentową jest specjalny wieniec adwentowy z czterema świecami, które zapalane są po kolei w każdą niedzielę adwentu. Takie wieńce są używane do dekoracji kościołów i domów wiernych. Aby zachęcić dzieci do oczekiwania na Boże Narodzenie, kupuje się dla nich słodkie kalendarze adwentowe z czekoladkami na każdy dzień świątecznego postu. Choinka w Polsce jest dekorowana przed Bożym Narodzeniem, zwykle 23 lub 24 grudnia. Pod choinką często umieszcza się zabawkową szopkę, a także prezenty, którymi wymienia się podczas Wigilii.

Polska Wigilia: jak wygląda polska Wigilia?

Wigilia, czyli Boże Narodzenie, 24 grudnia w Polsce nazywana jest Wigilią. Jest to czas, w którym tradycje i ciepło rodzinne są wplecione w wyjątkowe włókno Wigilii, ucieleśniające ducha wspólnoty i gościnności. Główną cechą polskiej Wigilii jest przekonanie, że nikt nie powinien spędzać Bożego Narodzenia samotnie. Wyrazem tej filozofii jest symboliczne pozostawienie pustego miejsca przy świątecznym stole – zaproszenie dla niespodziewanego gościa, symbolizujące gościnność i otwartość. To właśnie wieczór Wigilii jest kluczowy dla polskich tradycji bożonarodzeniowych. Po pierwsze, cała dalsza rodzina z wieloma krewnymi gromadzi się przy stole, aby dzielić się jedzeniem, wymieniać prezentami i wspólnie świętować. Jeśli rodzina wybiera się na uroczystą Mszę Świętą, zazwyczaj najpierw na stole pojawiają się dania bezmięsne. Rodzina zasiada do jedzenia dopiero po pojawieniu się na niebie pierwszej gwiazdy, która przypomina nam Gwiazdę Betlejemską i symbolizuje początek świętowania.

Zobacz podobne:
Gdzie spędzić Sylwestra w Polsce?

Przed rozpoczęciem jedzenia głowa rodziny zwykle czyta Ewangelię, rodzina modli się i dzieli opłatkiem, cienkim przaśnym opłatkiem, tzw. chlebem wigilijnym. Każdy uczestnik kolacji podchodzi do pozostałych, odłamuje kawałek swojego opłatka i dzieli się swoim, dołączając do tego gestu życzenia Wesołych Świąt. Akt ten symbolizuje jedność, przebaczenie i dobre życzenia, odtwarzając obraz łamania chleba podczas Ostatniej Wieczerzy. Następnie wymienia się prezenty. Wiele rodzin udaje się na uroczystą mszę wigilijną po uczcie wielkopostnej. A po nabożeństwie wracają do świątecznego stołu, na którym serwowane są również dania mięsne. Kolędy są nieodzownym dodatkiem do świątecznego stołu.

Warto zauważyć, że chociaż sam dzień Bożego Narodzenia 25 grudnia i dzień po nim są również częścią obchodów, Wigilia jest najbardziej uroczysta i znacząca, odzwierciedlając głębokie więzi rodzinne i wielowiekowe tradycje Polaków. Podczas kolejnych świąt Polacy zazwyczaj odwiedzają krewnych w innych miastach, spędzają czas z przyjaciółmi lub cieszą się spokojem rodziny.

Co ugotować na Boże Narodzenie w Polsce: dania główne i najpopularniejsze domowe ciasta

Tradycyjny polski stół wigilijny uderza swoim bogactwem i różnorodnością, a gospodynie często starają się przygotować dwanaście różnych potraw, podobnie jak na Ukrainie. Wybór tych potraw nie jest przypadkowy, a każda z nich ma swoją unikalną rolę w świątecznym menu.

Tradycyjne 12 dań na Boże Narodzenie w Polsce zazwyczaj obejmuje:

• Zupy: Do wyboru tradycyjny polski barszcz z uszkami oraz zupa grzybowa. Obie zawierają grzyby leśne.
• Ryby: Śledź w śmietanie i/lub karp (może być smażony lub w galarecie) są niemal obowiązkowe.
• Varenyky: Varenyky są zwykle przygotowywane z kapusty i grzybów, z ziemniakami i serem.
• Potrawy z kapustą: bigos, kapusta faszerowana.
• Desery: głównym składnikiem dwóch z trzech głównych deserów bożonarodzeniowych w Polsce jest mak – kutia i makowiec, a trzecim tradycyjnym przysmakiem jest piernik.
• Kompot z suszonych owoców: zwykle przygotowywany z suszonych jabłek, gruszek, śliwek i rodzynek, chociaż w nowoczesnej wersji można również dodać figi i inne egzotyczne owoce.

Zobacz też: Wakacje w Polsce 2023-2024: kiedy rozpoczynają się ferie zimowe?

Warto zauważyć, że alkohol nie jest tradycyjnie podawany przy wigilijnym stole, ale zwyczaje różnią się w zależności od rodziny. W niektórych przypadkach do śledzia podaje się wino lub nawet wódkę. Przynoszenie alkoholu w prezencie może być jednak ryzykowne, gdyż niektórzy gospodarze mogą odebrać to jako brak tradycji.

Jak obchodzi się Boże Narodzenie na Ukrainie: Wigilia, tradycje i świąteczne potrawy

We wschodniej tradycji chrześcijańskiej przygotowania do Bożego Narodzenia również rozpoczynają się od postu – w Kościele prawosławnym jest to czterdziestodniowy post, uważany za jeden z najsurowszych i ma na celu oczyszczenie ciała i duszy w najlepszy możliwy sposób, aby uczcić narodziny Chrystusa. Ponieważ Boże Narodzenie obchodzono na Ukrainie przed Nowym Rokiem, dekorowanie choinki odbywało się zwykle w przeddzień tego święta.

Jak wygląda Wigilia na Ukrainie: główne tradycje

Wigilia Bożego Narodzenia ma na Ukrainie wiele nazw: Święty Wieczór, Wigilia, Svyatvechir, Pierwsza Kutia i Pierwsza Koliada. W Wigilię, gdy pojawia się pierwsza gwiazdka, podobnie jak w rodzinach katolickich, na Ukrainie cała rodzina zbiera się przy stole, jeśli to możliwe. Na świątecznym stole zwykle znajduje się 12 bezmięsnych potraw (ponieważ nadal trwa post bożonarodzeniowy), które, podobnie jak w tradycji zachodniej, symbolizują 12 uczniów Jezusa Chrystusa (apostołów). Wigilia rozpoczyna się modlitwą i zapaleniem świątecznej świecy, po czym wszyscy degustują kutię. Zgodnie ze zwyczajem, każdą potrawą należy się następnie delektować.

Na Ukrainie, podobnie jak w Polsce, zwyczajem jest pozostawienie jednego wolnego miejsca na stole, z czystym talerzem, łyżką i pustym kieliszkiem. Jest to symboliczny gest, który honoruje pamięć tych członków rodziny, którzy nie mogli doczekać się tego świątecznego wieczoru. Świeca zapalona na stole powinna palić się przez całą Wigilię, aż do całkowitego wypalenia, symbolizując ogień Bożej miłości w domu.

Podczas Wigilii szczególną uwagę zwraca się na dekorację stołu. Często pod obrus kładzie się świeże siano lub słomę, na które następnie sypie się odrobinę zboża. Na wierzch kładzie się obrus. Didukh odgrywa ważną rolę w tradycyjnym świątecznym wystroju. Jest to snop żyta, pszenicy lub owsa, który symbolizuje dobrobyt, bogactwo i dobre zbiory. Didukh jest również uważany za symbol domowego komfortu i świątecznej atmosfery.

Co ugotować na Boże Narodzenie na Ukrainie: ukraińskie potrawy na Wigilię

Poniższe potrawy są zwykle przygotowywane na chudy świąteczny stół na Ukrainie:

• Barszcz wielkopostny;
• owsianka;
• rośliny strączkowe;
• Wielkopostne gołąbki;
• grzyby, pikle, chude sałatki;
• ryby (często śledzie);
• pierogi;
• Uzvar (kompot z suszonych owoców).

Na stole pojawia się również miód, suszone owoce i wiele innych produktów. Główne miejsce na świątecznym stole zajmuje kutia, świąteczna owsianka z gotowanej pszenicy zmieszanej z makiem i miodem, orzechami włoskimi i rodzynkami według tradycyjnej receptury.

Jednym z najstarszych bożonarodzeniowych atrybutów Ukraińców jest diduch. Wykonuje się go z niezmielonego żyta lub pszenicy. Figurka ta jest ozdobiona suszonymi kwiatami i słodyczami. Obecnie didukh nie jest często spotykany w ukraińskich rodzinach, ale na obszarach wiejskich tradycja ta jest nadal żywa i ma się dobrze.

Kolędy polskie i ukraińskie

Podobnie jak Ukraińcy, Polacy śpiewają kolędy przez cały okres Bożego Narodzenia. Jednak polskie i ukraińskie kolędy nieco się różnią. Historycy twierdzą, że istnieje około tysiąca polskich kolęd. Ale bez wątpienia najpopularniejsze z nich to te:

• „Cicha noc, święta noc”
• „Lulajże Jezuniu”
• „Przybieżeli do Betlejem pasterze”

Kolędy śpiewane są zarówno w gronie rodzinnym, jak i na głównych placach miast. Jeśli zdecydujesz się na spacer po centrum swojego miasta 25 grudnia, zobaczysz uliczne szopki i koncerty poświęcone Bożemu Narodzeniu. Kolędy można również usłyszeć podczas nabożeństw kościelnych. Jedną z najpopularniejszych kolęd rozbrzmiewających w polskich kościołach jest „Przybieżeli do Betlejem pasterze”

Ukraina ma również tradycję kolędowania. W wioskach, w których śpiewa się takie pieśni, młodzi ludzie w przebraniu od dawna chodzą od domu do domu, życząc swoim właścicielom zdrowia i dobrego inwentarza żywego. W zamian właściciele tradycyjnie dają kolędnikom prezenty lub monety. W dużych miastach kolędników można również spotkać na ulicach i w domach. Przed wojną kolędników można było spotkać nawet w sklepach, centrach handlowych i metrze. Do najbardziej znanych kolęd na Ukrainie należą:

• „Dobry wieczór panu”
• „Odwieczny Bóg się narodził”
• „Jest wcześnie w niedzielę” i tak dalej.

Jakie są zwyczajowe prezenty świąteczne w Polsce i na Ukrainie?

Oczekiwanie na prezenty jest integralną częścią świąt zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie. W Polsce prezenty wręczane są zazwyczaj podczas uroczystej kolacji wigilijnej (moment ten można wybrać między pierwszym a drugim daniem lub między drugim a deserem). Jednak dzieci mogą otrzymywać prezenty nawet wcześniej. Przy okazji, dzieciom często mówi się, że prezenty przynosi św. Mikołaj, choć w różnych regionach Polski pośrednik ten może mieć inne oblicze – aniołka, gwiazdki czy nawet Dzieciątka Jezus. Dlatego w Polsce istnieje tradycja niepodpisywania prezentów imieniem obdarowującego, przynajmniej w przypadku dzieci, ponieważ głównym celem jest zachowanie magii chwili dla najmłodszych.

Jeśli chodzi o prezenty świąteczne w Polsce, zawsze najważniejsza jest uwaga, a nie koszt. Jeśli więc nie wiesz dokładnie, co ucieszy daną osobę, możesz podarować jej miłe drobiazgi do wnętrza, ręcznie robione ozdoby świąteczne, dekoracje, świece, ceramikę, wyroby z drewna i siana, upominki, biżuterię, świąteczne obrusy, zabawki itp. Słodycze będą również opcją korzystną dla obu stron, np. zestaw pysznych czekoladek od krajowych producentów, pudełko herbat lub kawy czy miód będą dobrze komponować się ze słodyczami.

Zasada wyboru prezentów na Boże Narodzenie na Ukrainie niewiele się różni. Uwaga jest nadal ceniona bardziej niż cokolwiek innego. Standardowe prezenty świąteczne są wciąż takie same: świąteczne dekoracje, świece, świąteczne ciasteczka i słodycze, świąteczny kubek, kapcie, koc, skarpetki lub sweter ze świątecznym nadrukiem. Chociaż dziś dla Ukraińców, którzy pozostali na Ukrainie, przydatnymi prezentami podczas wojny mogą być power banki, girlandy zasilane bateriami, lampy LED i latarki.